Bạn còn nhớ không nhỉ, cảnh Paris về tháng Năm, buổi đầu xuân khi
nhưng cành cây dẻ có hình chân nến chùm khổng lồ nở hoa sáng rực cả bầu
trời trong sáng?
Ban ngày thì nắng ấm, nhưng ban đêm còn lạnh và thường lộng gió.
Paris ban ngày đã vào mùa hè, trẻ thơ nô đùa bên những chị vú nơi quãng
đường Rond Point, mùi nước hoa của các bà cô làm đỏm phảng phất trên
hè đại lộ, những hàng bán đồ chơi lóng la lóng lánh dưới ánh nắng; vòm
trời trông như một chiếc tán màu xanh, thứ màu xanh đặc biệt chỉ có ở
nước Pháp mà thôi. Nhưng đến chiều tiết trời trở lạnh, người nào rút về nhà
người ấy, phố xá lại vắng tanh vắng ngắt.
Cũng vì vậy mà gánh hát vỉa hè mở mùa bên kia cầu Neuilly đang sửa
soạn dẹp đồ nghề và thất vọng ra về, vì họ lầm tưởng rằng đêm đến còn có
thể làm ăn được.
Dây bóng đèn điện dài sáng rực hoang vắng xen lẫn với những ngọn
đuốc đốt bằng dầu ma-zút bốc khói, chạy suốt dọc một bên đại lộ De
Gaulle từ công trường Quốc Phòng qua cầu, bắt ngang dòng sông Seine vào
Paris theo cửa tây.
Tiếng huyên náo của khu phố hội chợ, tiếng nhạc giật gân, tiếng gọi ơi ới
của những anh mời khách vào xem hát, tiếng nảy cò trong gian bắn súng,
tiếng chuông reo, tiếng xe nổ máy đã nhường chỗ cho âm thanh phàm tục
hơn như tiếng gỡ tháo máy, tiếng cưa, và tiếng gỗ, tiếng sắt đang được ném
xuống đất, và sau hết những tiếng giỡ hàng từ những phà chở hàng đem
chất lên xe làm át những âm thanh cuối cùng do máy móc tạo nên.
Có ít diễn viên phong trần bất chấp cơn gió lạnh còn quanh quẩn bên
những cột cây đu, nhưng con ngựa gỗ, những chiếc cầu tuột, những bục lộ
thiên, những túp lều, họ cũng bắt đầu leo xuống. Sáng hôm sau không còn
gì ngoài mớ rác trên mặt đường và những khoảng đất bị dày xéo bên lề con
lộ lớn chứng tỏ gánh xiếc đã dừng chân nơi đó.
Trong khoảng đất vuông lộng gió ngoài trời quây bạt bốn bề làm phòng
thay đồ cho lũ con gái rét run của gánh hát Moulin Bleu mạt hạng, Mouch
