bím quấn quanh đầu. Anh rất sợ chị bỏ đi: những khi ấy chỉ còn biết
ngả đầu trên gối, nghiến răng lại và nghe những đợt máu chảy không
đều dội lên hai thái dương. Anh nói không ngớt miệng. Những ý nghĩ
của anh bừng bừng lên như một ngọn nến sắp tàn lụi - có khi nó liếm
quanh rìa cây nến và sáng rực lên, có khi nó lại thấp dần xuống và lắt
lay chực tắt.
- Hồi ấy trông chị xấu lắm, Anixya Kônxtantinôvna ạ, già gấp đôi
tuổi ấy... Chị cứ tì má vào tay nhìn trân trân mà trước mắt chẳng trông
thấy gì, - mắt chị tối sầm lại vì buồn tủi... Nhưng tôi không phải là
người hay thương xót: tôi đã xua đuổi được thương xót ra khỏi lòng
tôi... Những người hay thương xót là những người chai sạn nhất. Trong
đời chỉ nên thương xót một lần thôi... Và sau đó thì thôi, vặn tắt ngay
đi... Hãy đưa trái tim lên đe, rồi lại tôi nó vào than hồng, rồi quai búa
một lần nữa... Những người thanh niên cộng sản phải như thế... Hồi ấy
trên tàu thủy tôi có triệu tập một cuộc họp kín và giải thích cho các
đồng chí hiểu rằng động đến chị là không xứng đáng đối với một chiến
sĩ cách mạng... Chao ôi, Latughin, Latughin!... Cái đó tuyệt nhiên
không cần thiết đối với chị, Anixya Kônxtantinôvna ạ... Cách mạng đã
thu nhận chị. Chị đã xinh đẹp hẳn lên: cái đó tuyệt nhiên không phải để
dành cho cậu ấy... Vì đi vào đấy là bế tắc... Vấn đề này phải đặt ra, phải
đấu tranh cho nó.
Ngọn lửa của đời anh liếm quanh rìa sự sống, ước lượng trước bóng
tối đang tiến đến gần, và hạ thấp xuống. Saryghin đưa cái lưỡi khô liếm
lên môi. Anixya đưa ca nước lại cho anh. Anh lại nói tiếp:
- Tôi biết là tôi đang hấp hối, điều đó tôi không còn hồ nghi chút nào
nữa - Tôi muốn các đồng chí nhớ đến tôi. Tôi người Pêtrôgrad, ở đảo
Vaxilievxki. Bố tôi làm thợ mộc, tôi đi học trường thủ công, rồi về làm
với ông cụ... Ông cụ bào, tôi bào, ông cụ bào, tôi bào... Cả hai cứ lặng
thinh mà làm, lặng thinh suốt ngày... Rồi tôi đi làm xưởng đóng tàu
Baltic... Ở đấy tôi đã phát hiện ra điều chủ yếu nhất: tôi sống để làm
gì... Bắt đầu cơn sốt của trí óc, tâm trạng sốt ruột. Những lý tưởng cao
