Văngđôm những mảnh vỡ của cái cột do Hoàng đế Napôlêông vĩ đại
dựng lên nay đã bị bọn công xã dùng thừng và tới kéo đổ xuống: "Tôi
bàng hoàng xúc động không phải vì bản thân sự phá hoại, mà là vì cái
tư tưởng đã cỗ vũ thợ thuyền Pháp làm việc đó. Một hiểm họa chết
người đang đe dọa nền văn minh. Có thể đẩy lùi nó được, nhưng rồi nó
sẽ đến, và nó sẽ đến ngày nào người ta đặt vũ khí vào tay nhân dân. Đó
sẽ là ngày chúng ta phục thù cho trận Xơđăng, cái ngày mà ta sẽ phải
chiến đấu trên hai mặt trận". Thưa các vị, Clêmăngxô nói thế mà đúng:
những người lính giải ngũ đang lục tục trở về Pari. Họ đã trải qua
những nỗi kinh hoàng của Xơđăng và sông Xom: dựng ụ chiến đấu và
đánh nhau trên các đường phố đối với họ chỉ là một trò đùa. Trong tất
cả các quán rượu, họ sẽ lớn tiếng nói với những người tụ tập quanh họ
bên quầy rượu rằng người ta đã lừa họ: những người đã chiến đấu thì
được những huân chương, những huy hiệu và những chân tay giả, còn
những kẻ xua họ ra mặt trận thì sẽ đút túi hàng tỷ bạc tiền mặt... Những
gã tư sản bị lạm phát làm cho phá sản sẽ chạm cốc với mấy gã to mồm
kia. Các khu ngoại ô Pari nhốn nháo lên. Các nhà máy ngừng hoạt
động. Quân trấn thủ Pari có một thái độ bí hiểm. Ở Đức là cả một cõi
hỗn mang của cách mạng, phái xã hội dân chủ chật vật cưỡng lại sức ép
của nó. Không chóng thì chầy, nước Hung sẽ tuyên bố thành lập các xô
viết... nước Anh đang tê liệt vì những cuộc bãi công, chính phủ Lloyđ
Đjorj chỉ cố lo sao chèo chống quanh co giữa các mỏm đá ngầm. Mọi
người đều hướng mắt vào Clêmăngxô. Chỉ có một mình ông ta hiểu
rằng cái đòn trí mạng đánh vào cách mạng phải nhằm vào Moxkva của
các vị: dân chài Ý, khi lôi ở lưới ra một con bạch tuộc, thường dùng
răng cắn vỡ cái bọng hơi của nó: những cái vòi đầy những miệng đỉa
ghê tởm của nó sẽ rũ rượi ra một cách bất lực.
Quanh bàn ăn, người thì vò đầu, người thì bỏ cặp kính mờ hơi nước
xuống. Khi Jirô ngừng lại để cắn đầu một điếu xì gà mới lấy ra, những
câu hỏi tuôn ra tới tấp:
- Có bao nhiêu sư đoàn Pháp được gửi đến Ođexxa?
