- Anh thử kể tiểu sử của anh đi, anh bạn ạ, cho nó có đầu có đuôi.
- Tôi tốt nghiệp trường đại học Pêterburg... Ngành luật... À, các anh
cần biết thành phần xuất thân nữa nhỉ... Thành phần quý tộc, tiểu trang
chủ. Sau khi mẹ tôi chết, tôi đã bán đứt những mảnh đất cuối cùng:
ngôi nhà, khu vườn và cái nghĩa trang nho nhỏ có hàng rào vây quanh.
Tôi đã ra khỏi trung đoàn... Gì nữa nhỉ... Cũng như tất cả những người
gọi là tử tế một chút, tôi có tư tưởng tự do (Vađim Pêtrôvits nhăn mặt
khó chịu). Đối với cuộc cách mạng tương lai dĩ nhiên là tôi đồng tình.
Trong thời kỳ bãi công, năm chín trăm mười ba phải không nhỉ, tôi còn
mở cửa sổ ra quát bọn cảnh sát kỵ mã đang cưỡi ngựa qua: "Quân đao
phủ, quân sát nhân..." Đấy hoạt động cách mạng của tôi chung qui hình
như chỉ có thế... Việc gì phải vội, khi mà cứ như thế cuộc sống cũng êm
đềm chán?... (Lần này ria mép Tsugai rung lên) Không, anh khoan hẳn
ghê tởm tôi vội... Tôi nói một cách trung thực. Dù sao tôi cũng không
nâng cốc sâm banh trong những bữa tiệc để tưởng nhớ nhân dân Nga
đang đau khổ. Rồi đến năm chín trăm mười bảy ở mặt trận tôi đã phát
điên lên vì xấu hổ và tủi nhục. Tôi ngồi lì trong chiến hào hai năm rưỡi,
không báo cáo... Và tôi không mặc đồ lót lụa để chóng chấy rận.
- Đó là một ưu điểm.
- Anh đừng chế nhạo tôi làm gì, xin miễn cho điều đó... (Vađim
Pêtrôvits cau trán. Những vết hằn sâu hiện lên tối sẫm trên khuôn mặt
gầy gò của chàng). Anh thử nói cho tôi nghe: đối với anh tổ quốc là gì?
Một ngày tháng sáu của thời thơ ấu, ong bay vù vù trong rặng bồ đề, và
anh cảm thấy hạnh phúc tràn vào người anh như một dòng mật... Một
bầu trời Nga trên mảnh đất Nga. Chẳng lẽ tôi lại không yêu những cái
đó? Chẳng lẽ tôi không yêu những đoàn người mặc áo ca-pốt xám đông
hàng triệu đang xuống tàu để đi ra tuyến lửa đón lấy cái chết?... Tôi đã
ước hẹn với thần chết: tôi không hề tính chuyện trở về... Tổ quốc lúc
bấy giờ chính là tôi, con người lớn lao, con người đầy tự hào... Nhưng
rồi hóa ra tổ quốc không phải thế, tổ quốc là một cái gì khác... Tổ quốc
là họ... Anh nói đi: Tổ quốc là gì? Tổ quốc là cái gì đối với anh? Anh
