Tuy tòa nhà thờ vẫn còn giữ những dấu vết của tình trạng bỏ bê
(dưới chính quyền bolsêvik nó được dùng làm kho lương thực) kính
trên các cửa sổ cao ngất đều bị vỡ và trên những bức tường tróc lở còn
ghi lại những dòng chữ đề: "Khoai tây 94 bao... Đã nhận (chữ ký không
rõ)", nhưng cái bàn thờ thiếp vàng lấp lánh dưới ánh nến, mùi hương
trầm bốc khói nghi ngút lên tận mái vòm, những tiếng đáp của ông thày
giúp lễ vang lên như tiếng thú gầm, cũng như tiếng hát hồn nhiên của lũ
trẻ con trong dàn đồng ca tất cả những thứ đó gây nên trong lòng
Xtêpan Alekxêyêvits một ấn tượng pha tạp: ông ta thấy lòng mình tràn
ngập cái cảm giác trang trọng quen thuộc và đồng thời là một cảm giác
tủi nhục cũng quen thuộc không kém: cái đuôi trí thức của ông trước
đây vẫn phe phẩy một cách tự do nay bỗng tự nó cụp xuống dưới đít.
Đứng phía trước, quay mặt vào bàn thờ, là các quan to, các chức sắc
cao cấp nắm quyền độc tài: mười viên tướng, thấp có, cao có, béo có,
gầy có, áo quân phục trắng lốp, trên vai đeo những đôi lon rộng và
mềm, đôi thì bằng kim tuyến, đôi thì bằng ngân tuyến. Mỗi người đều
cầm mũ lưỡi trai trên cánh tay trái gập lên ngang thắt lưng, còn tay phải
thì mỗi khi nghe ông thầy giúp lễ xướng: "ta hãy cầu nguyện Chúa..."
lại làm dấu chữ thập lia lịa trước ngực. Đứng tách hẳn ra phía trước
trên tấm thảm nhỏ là một viên tướng vóc người tầm thước, mặc chiếc
áo quân phục rộng màu ngụy trang, quần dài có nẹp đỏ, mái tóc hoa
râm chải ngược ra phía sau trông như bị mòn đi một vạt ở sau gáy. Viên
tướng ấy ít làm dấu chữ thập hơn các viên tướng đứng sau. Ông ta làm
dấu rất chậm, bàn tay nhỏ, béo và trắng muốt vẽ thành những đường
cong rất rộng, mấy ngón tay áp chặt vào những nếp nhăn của cái trán
hơi xuôi.
Xtêpan Alekxêyêvits hiểu rằng đó là Đênikin. Trong khi háo hức
nhìn nhân vật lịch sử này, ông ta vẫn không ngừng nhếch đôi môi mỏng
mỉm một nụ cười hoài nghi chua chát, nhưng hoàn toàn bất tự giác.
Một viên sĩ quan nãy giờ vẫn chăm chú quan sát ông ta, kín đáo đến
đứng sát một bên. Xtêpan Alekxêyêvits bị thu hút hẳn vào những cảm
