Chỉ sau này, khi đã ở trong hàng ngũ của bọn Bạch vệ, tham gia
những cuộc chém giết đầy hằn thù để rửa sạch cái mà chàng quan niệm
là "nỗi ô nhục" của chàng, chàng mới bắt đầu tự dằn vặt mình về một ý
nghĩ quái ác: chàng có đúng không? Từ đó bắt đầu cuộc đấu tranh nội
tâm gay gắt của Rôtsin, con người trung thực và vô tư đã "chiến đấu
cho sự vĩ đại của nước Nga", nhưng càng chiến đấu, càng chung đụng
với bè lũ Bạch vệ, chàng càng hiểu ra tâm địa xấu xa của bè lũ sĩ quan
Bạch vệ, những "chiến hữu" của chàng. Chính bọn này, nhạy cảm trước
những ý nghĩ của Rôtsin, đã ngửi thấy cái mùi khang khác ở chàng, và
đã xem chàng như một tên gián điệp. Cái quá trình phân đôi đau đớn
trong con người Rôtsin đã kết thúc không chỉ vì viên đạn của tên Ônôli
đồng ngũ bắn vào người chàng, mà còn là vì Katia luôn luôn sống trong
người chàng, ám ảnh chàng, thức tỉnh chàng như lương tri, như lẽ phải.
Lên đường đi tìm lại Katia, chàng đã đi tìm lại cuộc sống thật, con
người thật của mình. Gặp Tsugai, người cán bộ Hồng quân già dặn
vững vàng, cuộc đời Rôtsin như đã được định hướng. Chân lý cuộc
sống đã đến với chàng, sáng trong như cô gái Marutxya, như bao người
lính Hồng quân công nông chiến đấu cho Tổ quốc Nga chân chính.
Qua Rôtsin, A.Tôlxtôi đã giải quyết được một chủ đề lớn của tác
phẩm: chủ đề Tổ quốc Nga. Cùng với việc mô tả sự sụp đổ của bọn
Bạch vệ, A.Tôlxtôi cũng vạch rõ sự đổ vỡ của những ảo tưởng về
"nước Nga tự do". Sự xung đột chưa từng có về qui mô lịch sử giữa lực
lượng cách mạng và phản cách mạng đã đưa đến những cách nhìn đối
nghịch về nước Nga. Tổ quốc Nga được hiểu theo hai nghĩa từ chỗ
đứng và cách nhìn khác nhau. Tổ quốc của Công Nông, của nhân dân
lao động đấy mới là Tổ quốc chân chính. Tổ quốc và cách mạng không
phải là một cái gì cách biệt, đối lập: thông qua đấu tranh, nội chiến cách
mạng, một nước Nga mới, hùng cường đã ra đời. Bộ tiểu thuyết khép
lại bằng cảnh thuyết trình về kế hoạch điện khí hóa nước Nga với hình
ảnh của Lê-nin: trải qua thử thách, trải qua gian khổ tột cùng, vầng mặt
trời chói lọi của ngày mai đã mọc trên giải đất Nga mênh mông băng
giá. "Con người đã đi vào cuộc chiến đấu sống mái với thú dữ. Con
