- nào đã đâm lê ra sao, nào đã nện báng súng vỡ tan đầu tên lính địch
như thế nào - thì người ta phải nói khoác. Trận đánh đêm ấy chỉ để lại
một kỷ niệm duy nhất xác thực: những xác chết ngổn ngang trên chiến
trường. Một ngày nữa bắt đầu, những chiếc xe bếp được đẩy tối. Những
người lính, mệt mỏi và lạnh cóng, ăn bữa sáng và hút thuốc. Rồi họ nói
tục, kể chuyện đàn bà, và trong lĩnh vực này cũng nói khoác rất nhiều.
Họ bắt rận và ngủ. Họ ngủ suốt ngày trên mảnh đất trơ trụi của sấm sét
và chết chóc này, giữa những bãi cát và những vũng máu.
Têlêghin cũng sống như thế, trong bùn lầy và trong cảnh ẩm thấp,
không cởi áo ngoài và hàng mấy tuần liền không tháo ủng. Trung đoàn
dã chiến trong đó Têlêghin đóng chuẩn úy đã tham chiến nhiều lần.
Hơn một nửa trung đoàn sĩ quan và binh lính đã bị thương vong, mà
vẫn không được bổ sung quân số, và ai nấy chỉ còn mong sao chóng
đến cái ngày mà, chết dở vì kiệt sức, áo quần rách tả tơi, họ sẽ được
chuyển về hậu phương.
Nhưng bộ tư lệnh tối cao lại muốn rằng trước mùa đông phải tràn
qua dãy Karpat bằng bất cứ giá nào, đột nhập vào Hungari và phá sạch
vùng này. Ai cũng tưởng rằng cuộc chiến đấu căng thẳng kéo dài không
ngớt từ hơn hai tháng nay sẽ bẻ gãy sức kháng cự của các đạo quân Áo
đang rút lui hỗn loạn. Krakôv và Viên sẽ thất thủ, và cánh trái của quân
đội Nga sẽ lọt sâu vào vùng hậu phương của Đức không còn có gì bảo
vệ.
Theo đúng kế hoạch này, quân Nga tiến không ngừng về phía tây, bắt
hàng vạn tù binh, chiếm được vô số những kho dự trữ lương thực, đạn
dược, vũ khí và quân trang. Trong các cuộc chiến tranh trước kia, chỉ
một phần số chiến lợi phẩm ấy thôi, chỉ một trong những trận chiến đấu
ác liệt nướng hàng mấy lữ đoàn một lúc và kế tiếp nhau không ngớt ấy
thôi, cũng đã đủ để định đoạt số phận của chiến cuộc. Ấy thế nhưng
mặc dầu ngay trong những trận đầu đã có hàng quân đoàn chính quy bị
tiêu diệt, mức ác liệt vẫn chỉ có tăng lên mà thôi. Mọi người đều ra trận,
từ trẻ con cho đến ông già: cả một dân tộc. Trong cuộc chiến tranh này
