Những đêm khuya ngồi bên bàn thường trực, Đasa nhớ lại dĩ vãng,
và dĩ vãng mỗi lúc một hiện lên rõ rệt như một giấc chiêm bao. Trước
kia nàng sống ở một chốn nào cao xa. - nhìn không thấy mặt đất; nàng
cũng sống như tất cả những con người sống ở trên ấy, kiêu căng và mê
say bản thân mình. Thế mà giờ đây nàng đã phải từ cái chốn cao xa ấy
rơi xuống vũng máu và bùn, xuống cái nhà thương này, một nơi sực
mùi bệnh tật, nơi mà người ta rên rỉ nhọc nhằn trong giấc ngủ, nói ú ớ
trong cơn mê. Ngay lúc này đây, một người lính Tatar đang hấp hối, và
mươi phút nữa phải sang tiêm morphin cho anh ta.
Cuộc gặp gỡ với Êlizaveta Kievna sáng nay đã làm cho Đasa rất xúc
động. Ngày hôm ấy rất vất vả: từ Galixi có chuyến thương binh về, tình
trạng nguy ngập đến nỗi có một người phải cưa bàn tay, một người phải
cưa cả cánh tay lên đến tận vai, hai người mê sảng trong cơn hấp hối.
Qua một ngày đầu tắt mặt tối, Đasa mệt lử ra, nhưng trong ký ức nàng
vẫn chập chờn hình ảnh Êlizaveta Kievna với đôi bàn tay đỏ ửng, chiếc
áo khoác đàn ông, nụ cười thiểu não và đôi mắt hiền lành nhẫn nhục.
Tối hôm ấy, ngồi nghỉ trong phòng trực, Đasa nhìn chiếc chao đèn
xanh và nghĩ bụng: ước gì mình cũng có thể khóc ở ngã tư đường như
Êlizaveta Kievna, có thể nói với một người ngoài: "tôi yêu Ivan Ilyits
ghê lắm".
Đasa ngồi trên chiếc ghế bành lớn, khi thì nghiêng người sang một
bên, khi thì co hai chân lên ghế, giở một cuốn sách ra cố đọc - đó là bản
sơ kết ba tháng hoạt động của "Liên minh thành thị", toàn những cột
chữ số và những danh từ không thể nào hiểu được - nhưng chẳng tìm
thấy chút an ủi nào trong cuốn sách. Nàng nhìn đồng hồ, thở dài rồi đi
sang phòng bệnh nhân.
Thương binh đang ngủ, không khí rất nặng nề. Ngọn đèn con ở giữa
vòng sắt của chùm cắm nến treo cao trên cái trần lót gỗ sồi tỏa ra một
ánh sáng mờ đục. Một người lính Tatar trẻ tuổi, tay bị cưa cụt, đang mê
sảng, cái đầu trọc vật qua vật lại trên gối. Đasa lấy cái túi nước đá để
giữa sân đem đặt lên vầng trán nóng hầm hập của người thương binh và
