trên bàn tay chàng, từng chiếc cúc nhỏ trên tấm áo quân phục màu nâu
thẫm đã nhàu nát của chàng. Nàng cũng nhận thấy rằng trong khi trò
chuyện chàng thỉnh thoảng lại nghiến răng lại và nói qua kẽ răng.
Những câu chàng nói thường đứt quãng và lộn xộn. Có thể thấy rõ là
chàng cũng cảm thấy thế, và cố trấn áp trong lòng mình một nỗi căm
uất đã nung nấu chàng từ lâu... Đasa đưa mắt nhìn chị và chồng, rồi nói
với Rôtsin rằng có lẽ chàng mệt, cần đi nằm chăng? Chàng bỗng đỏ
mặt, ngồi thẳng người lên chiếc ghế.
- Thật tình, tôi đến đây không phải để ngủ...
Không... không... -Rồi chàng ra bao lơn, đứng dưới làn mưa đêm lất
phất. Đasa đưa mắt chỉ ra bao lơn và lắc đầu. Rôtsin đứng đấy nói vọng
vào:
- Cô tha thứ cho tôi, Đarya Đmitrievna ạ... chẳng qua cũng vì bốn cái
đêm mất ngủ ấy cả...
Chàng trở vào, tay vuốt vuốt lớp tóc ngắn trên đỉnh đầu, và ngồi
xuống chỗ cũ.
- Tôi từ tổng hành dinh về thẳng đây, chàng nói -mang về cho ông bộ
trưởng bộ chiến tranh những tin tức rất đáng buồn... Khi nhìn thấy các
bạn, tôi thấy đau lòng quá... Xin các bạn cho phép tôi được nói thẳng:
ngoài Êkatênina Đmitrievana ra, trên đời này tôi không có người nào
thân thiết hơn nữa.
Katya tái mặt đi. Ivan Ilyits đứng bên tường, hai tay chắp sau lưng.
Đasa đưa đôi mắt kinh hãi nhìn Rôtsin. Chàng ho go mấy tiếng rồi nói:
-Trừ phi có một chuyện thần diệu nào xảy ra, chứ cứ thế này thì
chúng ta nguy to rồi. Quân đội không còn nữa... Mặt trận đã tan rã...
Binh sĩ leo lên mái toa xe lửa bỏ về... Sức người trần không tài nào
ngăn cản được sự tan rã của mặt trận... Đó là một đợt thủy triều của đại
dương... Người lính Nga không còn hình dung được mình chiến đấu vì
cái gì nữa, họ đã mất lòng kính trọng đối với chiến tranh, đối với những
gì có liên quan đến cuộc chiến tranh này: đối với nhà nước, đối với
