Người ta quây quần xung quanh những hòn than đỏ rực của cái lò
sưởi con con, như những người nguyên thủy quây quần bên đống lửa
của thị tộc, hơ những đôi tay rét cóng, chờ khi nắp ấm chè nhảy lên bần
bật. Người ta nói với nhau những câu chuyện thú vị mà tiếc thay, chẳng
ai có ý ghi lại. Nhích chiếc ghế bành ọp ẹp lại gần hơn nữa, những vị
giáo sư râu ria để xồm xoàm, chân đi ủng dạ, đùi đắp chăn đơn, ngồi
soạn những cuốn sách kỳ diệu. Những nhà thơ bủng beo vì ốm đói viết
những bài thơ diễm huyền về tình yêu và cách mạng. Ngồi quanh lò
sưởi đôi khi lại là những kẻ đồng lõa chụm đầu vào nhau thầm thì to
nhỏ những tin tức hết sức dị kỳ và quái gở. Và trong những năm ấy đã
có bao nhiêu đồ gỗ cổ kính, tráng lệ đã bay thành khói qua những cái
ống khói bằng tôn của mấy cái lò sưởi ấy!
Ivan Ilyits rất kính trọng cái lò của chàng, lấy đất sét trát vào những
kẽ hở, lấy vỏ đồ hộp treo dưới những chỗ nối ống để hắc ín khỏi giọt
xuống sàn nhà. Khi ấm chè đã sôi sùng sục chàng rút trong túi áo ra
một gói đường, trút vào cốc rõ nhiều, cho thật ngọt. Từ túi áo bên kia
chàng lấy ra một quả chanh mà ngày hôm nay chàng vừa kiếm được
nhờ một sự may mắn kỳ lạ: trên đại lộ Nevxki, một người tàn tật đã đổi
quả chanh ấy cho chàng để lấy một đôi bao tay. Chàng pha một cốc
nước chè đường có bỏ chanh rồi đem đặt trước mặt Đasa.
- Đasenka ạ, em uống đi, có cả chanh đấy... Để anh đi thắp cây đèn
nháy. "Đèn nháy" là danh hiệu người ta vẫn dùng để gọi cây đèn tạm bợ
làm bằng cái hộp sắt tây tròn đổ đầy dầu hướng dương, trong có một
sợi bấc thả lềnh bềnh, Ivan Ilyits đem cây đèn nháy vào, và gian phòng
tạm sáng lên một chút. Đasa đã ngồi lại tử tế trên ghế bành, uống nước
chè. Têlêghin rất hài lòng ngồi xuống cạnh nàng.
- Đasa ạ, em có biết anh vừa gặp ai không? Vaxili Rublyôv. Chắc em
còn nhớ ở xưởng anh có hai bố con ông Rublyôv: họ thân với anh lắm.
Ông bố có con mắt rất tinh ranh, một chân ở nông thôn, một chân ở nhà
máy. Một mẫu người đặc sắc! Còn Vaxili thì từ dạo trước đã là một tay
bolsêvik. Rất thông minh, tính thì hung dữ như con quỷ. Hồi tháng hai
