"Thôi biết thế nào bây giờ, - chàng nghĩ, chết thì dễ, sống mới khó...
Công lao giá trị của mỗi chúng ta chính là ở chỗ hiến dâng cho tổ quốc
không phải chỉ một tấm thân bằng xương bằng thịt, mà tất cả ba mươi
lăm năm mình đã sống qua, cả những tình trìu mến, cả những niềm hy
vọng, cả ngôi nhà nhỏ mái cong, cả sự trong sạch của mình..."
Chàng rên lên một tiếng và đưa mắt nhìn quanh - không biết có ai
nghe thấy những ý nghĩ của chàng không? Nhưng những giọng trẻ con
vẫn hát như cũ. Mấy con bồ câu gù trên dãy gờ tường han rỉ... Vội vã
như làm một việc gì thầm lén, chàng hồi tưởng lại một phút xót xa
không sao chịu nổi (chàng chưa bao giờ nhắc nhở chuyện này với
Katya). Chuyện xảy ra cách đây một năm. Ngay khi xuống ga Rôstsin
đã được biết rằng hôm ấy vừa làm lễ an táng chồng Êkatêrina
Đmitrievna, và bây giờ nàng hoàn toàn cô độc. Chàng đến nhà nàng
vào lúc chập tối. Người đầy tớ gái nói rằng nàng đang ngủ. Chàng bèn
ngồi lại trong phòng khách để đợi nàng. Người đầy tớ gái thì thầm kể
rằng Êkatêrina Đmitrievna cứ khóc suốt: "Bà nằm quay mặt vào tường
và cứ thế khóc như đứa trẻ. Chúng tôi chốt cánh cửa bếp lại". Chàng
quyết định ở lại đợi, đợi suốt đêm cũng được. Chàng ngồi trên chiếc đi-
văng lắng nghe tiếng tích tắc của một chiếc đồng hồ quả lắc từ đâu
vẳng lại, đang dẫn dắt thời gian đi, trừ dần từng giây của cuộc đời, hằn
những nếp nhăn lên gương mặt thương yêu, điểm sương lên mái tóc
nàng một cách tàn nhẫn, khắc nghiệt... Rôstsin có cảm tưởng là nếu
Katya không ngủ, nàng cũng nghĩ đúng như vậy trong khi nghe tiếng
đồng hồ tích tắc. Rồi chàng nghe thấy tiếng chân nàng bước yếu ớt
ngập ngừng như thể giày nàng bị sụt gót. Nàng đi đi lại lại trong phòng
ngủ và hình như đang nói thì thầm. Rồi nàng dừng lại, một hồi lâu
không thấy động tĩnh gì nữa. Rôstsin đâm lo, như thể chàng đã hiểu
được những ý nghĩ của Katya bên kia bức tường. Có tiếng cửa mở đánh
két một cái. Nàng đi sang phòng ăn, có tiếng pha lê lách cách trong ủ
chè. Rôstsin đứng thẳng người lên, sẵn sàng lao sang. Nàng mở hé cửa
ra. "Liza đấy à?" Nàng mặc chiếc áo khoác ngủ bằng lông lạc đà, một
