nhau nữa. Chàng cố hiểu cho ra mình đã làm gì để nàng phật lòng như
vậy? Xét cho cùng, dĩ nhiên cái nguyên nhân đã làm cho nàng nguội
lạnh đi chỉ có thể ở nơi chàng mà thôi! Có phải mình nàng chết con
đâu? Dù sao cũng không phải cách mạng đã rứt đứt tim nàng... Chàng
đã lần điểm lại trong ký ức biết bao nhiêu đôi vợ chồng đã gắn bó với
nhau khăng khít hơn nữa trong những ngày dữ dội, rối ren này... Thế thì
chàng có lỗi ở chỗ nào?
Đôi khi trong lòng chàng dấy lên một làn sóng phẫn uất: thôi được,
cô cứ việc đi tìm một người nào có thể săn sóc quanh mình cô từng li
từng tí như tôi đi... Thế giới đang day dứt, rung chuyển lên, thế mà cô
ta chỉ lo nâng niu những cảm xúc của mình hơn cả... Chẳng qua là thói
buông xuôi, quen ăn bánh mì ngọt quá rồi; cứ thử gặm miếng bánh mì
đen trộn cám mà xem!
Tất cả những chuyện ấy đều đúng cả, nhưng từ đấy lại phải rút ra
một kết luận nữa: Ivan Ilyits là người tốt tuyệt trần và không yêu chàng
ta là một tội lỗi. Cứ mỗi lần Ivan lại vấp phải cái kết luận lố bịch ấy...
"Quả thật, thử hỏi mình có cái gì đặc biệt đến thế không? Thể chất khỏe
mạnh là một này. Thông minh và thú vị tuyệt vời chăng? - không, chỉ
bình thường như cỡ giày số 10... Là một bậc anh hùng, một người lỗi
lạc chăng? Một gã đàn ông hấp dẫn chăng? Không không... Chỉ là một
anh thị dân lương thiện, tầm thường như hàng triệu người khác...
Chẳng qua vớ được cái vé xổ số trúng độc đắc: tình yêu của một người
con gái đầy sức quyến rũ, còn nhiệt tình, thông minh, cao hơn mình
hàng nghìn lần, rồi mối tình ấy đã phai nhạt đi cũng một cách khó hiểu
như vậy..."
Cứ thế, chàng nhìn lại bản thân và nghĩ phải chăng nguyên nhân là ở
chỗ chàng quá bé nhỏ so với tầm cỡ của thời đại, đến nỗi chiến đấu mà
chàng cũng chiến đấu theo kiểu tiểu tư sản, như thể làm việc ở sở? Bây
giờ chàng có nhiều dịp gặp những con người đáng sợ trong việc ác
cũng như trong điều thiện, bước đi những bước khổng lồ trên chiến
