mạnh trong các toa chở hàng không còn là hành vi anh hùng nữa rồi:
những cái đó đã trở nên lỗi thời. Những việc đó thì người can đảm hay
kẻ hèn nhát cũng đều làm cả. Chế ngự nỗi khiếp sợ trước cái chết đã trở
thành một chuyện thông thường, mạng người bây giờ đã quá rẻ.
Bản lĩnh anh hùng là ở chỗ hy sinh mình cho niềm tin và chân lý.
Nhưng ở đây lại phải nhắm mắt, lúc nào cũng cứ phải nhắm mắt hoài...
Các bạn đồng ngũ của chàng tin vào chân lý nào? Bản thân chàng tin
vào chân lý nào? Vào lịch sử bi đát và vĩ đại của nước Nga chăng?
Nhưng đó là một sự thật, chứ không phải là chân lý. Chân lý nớ ở trong
sự vận động, trong sự sống, không phải trên những trang giấy bụi bặm
của những pho sách cũ, mà chính là ở trong những cái gì đang chảy vào
tương lai.
Nhân danh chân lý nào (nếu không kể tiếng chuông nhà thờ Moxkva,
con ngựa bạch, những chùm hoa cắm trên lưỡi lê, vân vân) cần phải tàn
sát những người mu-gích Nga. Vấn đề này bắt đầu lay động trong tâm
trí Vađim Pêtrôvits, rung rinh như một hình bóng phản chiếu trên mặt
nước vừa có một hòn đá ném xuống. Và từ đây cũng bắt đầu cái quá
trình phân đôi đau đớn của chàng. Chàng là một người lạ giữa các bạn
đồng ngũ, là "cái quần lót đỏ", là một kẻ "gần như bolsêvik".
Càng ngày, chàng lại càng hay nhớ lại cuộc nói chuyện cuối cùng với
Katya, và mỗi lần như vậy tai chàng lại nóng bừng lên vì xấu hổ. Nàng
xiết hai bàn tay vào nhau, nghẹt thở vì xúc động, như thể bở vực đang
sụt lở dưới chân Vađim Pêtrôvits. "Vađim! Vađim! Phải làm một việc gì
khác hẳn kia!"
Chàng vẫn thấy khó lòng có thể thú nhận rằng Katya đúng, rằng
mình đang lầm lẫn một cách vô hy vọng, rằng mình càng ngày càng
khó hiểu nổi do đâu mà "lủ dân đen nổi loạn" lại có được một sức mạnh
như vậy, tại sao sức mạnh ấy cứ lớn lên mãi như một cơn ác mộng:
rằng cái lối giải thích nông cạn nói rằng nhân dân bị bọn bolsêvik lừa
phỉnh là một lối giải thích ngu xuẩn đến mức khủng khiếp, vì hiện nay
chưa biết rõ ai, bọn bolsêvik thúc đẩy cách mạng hay nhân dân thúc
