Đó là chính ủy bolsêvik Nakhimxôn... Ba ạ, con đã chứng kiến một
cuộc hành hình! Cho đến chết con cũng sẽ không quên được hình ảnh
người bị giết há mồm cố hớp lấy không khí... Nikhanor Yuriêrits nói
quả quyết với con rằng làm như thế là phải, rằng nếu họ không bắn
người ấy đi, thì người ấy sẽ bắn họ...
Những gì kế tiếp theo sau, con không nhớ rõ; tất cả những việc diễn
ra sau này chỉ là sự tiếp tục của cuộc hành trình này, tất cả đều phảng
phất cái hình ảnh của những đợt co giật cuối cùng của một thân thể to
lớn lực lưỡng không muốn lìa đời. Họ bảo con đến một tòa nhà dài sơn
vàng, có nhiều cột, đánh máy những tờ chỉ thị và những lời hiệu triệu.
Ngoài phố, xe bình-bịch phóng suốt ngày, bụi bay mù mịt... Chốc chốc
lại có những người hớt hải chạy vào nổi giận, ra lệnh này lệnh nọ; động
cái gì cũng thấy quát tháo ầm ỹ, ôm đầu rứt tóc. Khi thì hốt hoảng
cuống cuồng lên, khi thì lại hớn hở hy vọng quá đáng. Nhưng khi nào
Perkhurôv xuất hiện với đôi mắt lạnh lùng khắc nghiệt, ném ra mấy câu
gọn lỏn thì có nhốn nháo mấy cũng im ngay tức khắc. Đến hôm sau từ
phía ngoại thành có tiếng đại bác vang rền. Quân bolsêvik đang tiến
đến. Ở cơ quan con làm việc, mấy hôm trước từ sáng đến tối dân phố
lui tới đông nghịt, thế mà bây giờ bỗng vắng tanh. Thành phố như lịm
đi. Chỉ có tiếng xe hơi của Perkhurôv rú máy phóng đi, những đội vũ
trang kéo qua... Người ta chờ đợi những chuyến máy bay gì đấy của
người Pháp, mong những đạo quân nào đấy từ miền bắc kéo về, những
chuyến tàu thủy nào đấy chở đạn dược ở Rybinxk tới... Những mối hy
vọng ấy đều tỏ ra hảo huyền. Rồi vòng đai tác chiến bóp chặt lấy thành
phố. Đạn đại bác nổ ùng oàng trên các phố xá... Những tháp chuông cổ
kính, những tòa nhà cao thi nhau đổ xuống, khắp nơi đều có những đám
cháy bốc lên, chẳng có ai mà đi dập, khói bốc ngùn ngụt che rợp cả ánh
nắng. Thậm chí xác chết trên phố cũng không ai dọn đi. Về sau người
ta mới biết rằng Xavinkôv cũng phát động một cuộc khởi nghĩa như
vậy ở Rybinxk, nơi có nhiều kho đạn đại bác, nhưng cuộc khởi nghĩa bị
binh lính dập tan; rằng các làng xung quanh Yarxôlavl không hề nghĩ
đến chuyện cứu viện cho quân khởi nghĩa, rằng công nhân ở trong
