đường phố. Trong các dãy nhà hiện lên mờ mờ ở hai bên phố, không có
lấy một khung cửa sổ nào có ánh đèn: tiếng gió rít trên dây điện và
liếng kẽo kẹt của các biển hiệu nghe thật âm u, ghê rợn. Ivan Ilyits vừa
đi vừa cười nhạt..." Thật là một bài học đích đáng, tống thẳng vào mặt:
này ông chỉ huy, ông chẳng biết quan tâm gì đến con người... Đúng
quá, chẳng còn cãi vào đâu được nữa... Từ Nijni đến Txaritxyn cứ nằm
ờn ra hóng chuyện, không hề muốn biết những anh chàng vui nhộn lém
lỉnh ấy là người như thế nào... Kia, họ đang xoạc cẳng bước đi, dải mũ
bay lất phất sau gáy... Tại sao, chẳng cần bảo nhau lấy một tiếng, họ lại
tự dưng đem nỗi khổ của Anixya, cái số phận thảm thương của chị, gắn
bó với số phận của bản thân họ, mà lại đúng vào lúc họ phải từ giã cảnh
sinh hoạt nhàn nhã trên tàu, xông pha qua những đám bụi cát giá lạnh
đang quay cuồng trong gió rét, đi đến một nơi tối tăm nào họ không hề
biết, để chiến đấu, để đón lấy cái chết?... Họ là những bậc anh hùng
dũng cảm phi thường chăng? Không, hình như đó chỉ là những con
người rất binh thường thôi... Đúng, chỉ huy mà như mình thì chẳng ra
gì thật... U mê chết cha! Người chỉ huy giỏi là người mà trong những
hoàn cảnh khó khăn nhất vẫn luôn luôn nhớ rõ như in cái tâm hồn phức
tạp của từng chiến sĩ được giao phó cho mình..."
Câu chuyện của Xerghêy Xerghêyêvits ban nãy và cái việc có vẻ như
vô nghĩa vừa xảy ra trong phân đội xung quanh vấn đề Anixyn đã làm
cho Ivan Ilyits xúc động rất mạnh. Trước hết chàng đã phát cáu lên với
bản thân, tự trách mình ích kỷ, dửng dưng, u mê và nhu nhược... Trong
lúc này mà chàng lại vỗ được đôi má phinh phính ra thế kia có chết
người không chứ! Ngay đến Xerghêy Xerghêyêvits mà cũng phải kêu
lên. Trong khi suy nghĩ miên man như vậy, lvan Ilyits lại bất chợt được
một ý nghĩ nữa của mình - chàng chợt thấy người nóng ran lên, và một
đợt sóng hoan lạc trào dâng lên ngập cả tim chàng trong chốc lát, -
trong tất cả những ý tự trách cứ này hình như cũng ẩn náu một ý nghĩ
thầm kín: làm sao lấy lại được tình yêu của Đasa ngày nào... Nhưng rồi
chàng chỉ thở phào một cái vào đám bụi xoáy từ góc phố ào ra và xua
đuổi những ý nghĩ hoàn toàn không phải lúc ấy đi.
