ủy ban binh sĩ, thế là hắn dẫn đại đội của hắn ra ga để về nước, đi qua
hỏa lực bắn cánh sẻ của những đôi mắt hả hê nham hiểm và đầy ý chế
nhạo... Trong khi đó ở Viên là cả một cõi hỗn mang, là đói kém, thợ
thuyền đổ ra đường dựng chướng ngại vật.
Rôstsin đứng hồi lâu nhìn theo những con người Âu châu kiêu hãnh
ấy. Trong lòng chàng cũng dấy lên một nỗi hả hê hiểm độc: "Thế ra các
chú làm vương làm tướng ở Ukrain, ăn thịt ngỗng và mỡ ướp chẳng
được bao lâu nhỉ... Rõ là cái hòa ước Brext cũng chẳng cho các chú
hưởng được mấy đỗi..." Nhưng chàng lập tức thấy khó chịu với bản
thân: "Còn mày thì thế nào? Chúng nó đang khoan khoái xoa tay ở
Moxkva, còn mày thì đi vào chiến hào hôi thối, đi về với cái lũ phản
cách mạng của mày...". Và chàng lại khó chịu hơn nữa khi nghĩ rằng
đây là lần đầu tiên chàng đã thốt lên cái danh từ này, mà lại thốt lên
một cách điềm tĩnh, trơ tráo như vậy... Chính cái danh từ này chứa
đựng tất cả nguyên nhân của tình trạng giằng co xâu xé trong tâm hồn
chàng. Katya đã sáng suốt hơn chàng khi nàng nói trong buổi cãi cọ
điên rồ của hai người ở Roxtôv: "Nếu anh tin với tất cả sức mạnh của
tâm hồn rằng việc mình làm là đúng, anh hãy đi mà chém giết..." Theo
mọi khái niệm cổ truyền của một người trí thức trung thực và biết tự
trọng, phản cách mạng có nghĩa là đê hèn và khốn nạn... Đấy, cứ thử
sống với một ý nghĩ như thế đi xem...
Thọc hai tay vào túi áo khoác, chàng đi ngược lên theo đại lộ
Êkatêrinxki rộng thênh thang. Và dáng đi của chàng quả giống như
dáng đi của một kẻ đê hèn và khốn nạn: nó vật vờ, khệnh khạng thế nào
ấy. Đi ngang qua một hiệu cắt tóc, chàng bất giác nhìn vào bóng mình
trong tấm gương hẹp đặt bên cạnh cửa; cái gương mặt xám ngoét như
mặt xác chết của chàng đang nhìn chàng với một nụ cười hiểm độc và
méo mó. Chàng ghé vào hiệu cắt tóc, rồi chẳng buồn cởi áo khoác,
chàng ngồi vào một chiếc ghế bành: "Cạo râu!". Ở đây cũng vậy, cái gì
cũng làm cho chàng có một cảm giác ghê tởm: căn phòng thấp, âm ấm,
tường dán những tấm giấy hoa rẻ tiền đã bong ra, và bản thân gã thợ
