luống đất sụt lở đã nhổ hết rau. Những cây hoa hướng dương trước đây
vẫn thu hút ánh nắng vào mấy khung cửa sổ nhỏ nay chỉ còn để lại
những cái gọng đã rữa nát. Đâu đâu cũng lầy lội, bùn đất bê bết lên đến
sát cửa ra vào. Những cánh cửa sổ bạc màu kêu két cót và dập vào
tường lách cách trước ngọn gió lạnh buốt. Chẳng ai buồn nhìn ra cửa
sổ: họa chăng chỉ trông thấy một con quạ đậu trên bờ rào, lầm lì chờ bà
chủ nhà ném ra sân một cái gì ăn được.
"Dân ở đây sống vật vờ như mê ngủ, chỉ biết rên hừ hừ và gãi lưng
sồn sột. Những dục vọng đều lắng xuống, những ham muốn đều thiển
cận... Ấy thế mà mỗi con người đều sinh ra để làm một Arixtôt hay một
Puskin cả. Các người đều có hai con mắt để nhìn những kỳ quan của
trái đất, những điều mà dù có nhìn bao nhiêu cũng không bao giờ thấy
nhàm... Mỗi người đều mang trên đôi vai một cái đầu - cái kỳ quan lạ
lùng nhất trong các kỳ quan (Kuzma Kuzmits lắc mạnh cái mũ chụp
cao). Nếu đem so sánh với vũ trụ thì cái đầu chỉ là một con số không.
Ấy thế nhưng mặt khác, cả vũ trụ đều được chứa gọn trong cái đầu ấy:
nó hiểu thấu cả những điều bí ẩn sâu xa mà ông thượng đế của thánh
kinh chưa từng thò mũi vào... Thế thì việc gì phải ngồi nhìn con quạ
qua khung cửa sổ?"
Với những suy luận đại loại như vậy, chốc chốc lại chép miệng vì
khoái chá, Kuzma Kuzmits đi qua những dãy hàng rào thấp và những
ngôi nhà lợp mái cói nặng trình trịch. Ông ta gặp một cô gái đi ủng,
mặc áo khoác ngắn bằng da cừu, đang gánh hai thùng nước đầy... Vóc
người cô ta vạm vỡ, chắc nịch, chẳng có vẻ gì niềm nở.
- Cô tên là Nađejđa phải không? Đúng không nào? Chào cô. Cô gái
đứng lại và từ từ ngoảnh khuôn mặt rộng về phía ông ta.
- Ừ thì Nađejđa đấy. Sao ông biết?
- Tôi có linh nhỡn, thấy được tinh của người đời.
- Bây giờ làm gì có thứ người ấy. Ông đi đi.
