Còn ở quê cánh đàn bà làm mực. Chúng tôi làm tại nhà. Tất cả đều
góp tay làm việc – tôi, Cao Linh, các bà thím và con gái họ, tất cả không
trừ ai. Thậm chí cả bọn con nít lẫn cụ cố cũng có việc làm, đó là nhặt sạn từ
mớ kê mà chúng tôi nấu cháo buổi sáng. Chúng tôi tập trung lại ở khu vực
làm mực. Theo cụ cố, nhà làm mực thoạt đầu là kho chứa thóc nằm dọc
theo bức tường trước cửa sân nhà. Nhiều năm qua, các thế hệ đàn ông trong
dòng họ đã xây thêm tường gạch, và lợp mái. Gác thêm xà và xây thêm vài
cái cột để làm cho nhà thêm vững chắc. Sau đó lát vát sàn và đào mấy cái
hầm chứa để đựng nguyên vật liệu. Rồi các thế hệ kế tiếp sau làm một cái
hầm nữa thật sâu để giữ cho các thỏi mực tránh xa hơi nóng hoặc cái lạnh.
"Còn bây giờ thì xem đấy" cụ cố thường huênh hoang. "Xưởng của
chúng ta là cả một lâu đài ấy chứ."
Bởi vì mực của chúng tôi chất lượng hảo hạng, chúng tôi phải giữ cho
bàn ghế và sàn nhà sạch như lau, như li quanh năm. Với những ngọn gió
màu vàng đầy cát bụi đến từ dãy núi Gobi, giữ được như thế không dễ dàng
chút nào. Cửa sổ phải bịt bằng kính và giấy dầu. Vào mùa hè chúng tôi
căng lưới ở các cửa ra vào để ngăn côn trùng vào nhà. Đông tới nó ngăn
không cho tuyết thổi vào nhà.
Mùa hè là mùa khó khăn nhất trong việc làm mực. Hơi nóng trùm lên
hơi nóng. Khói bốc ra nung nóng mắt mũi và các lá phổi của chúng tôi. Từ
việc nhìn dì Báu quàng một cái khăn quanh khuôn mặt méo mó của dì,
chúng tôi nghĩ ra cách quấn một cái khăn ướt quanh miệng. Tôi vẫn có thể
ngửi thấy mùi các nguyên liệu làm ra mực. Đây là một số vật liệu tạo ra
mùi thơm: thông, quế, long não và rễ nằm sâu dưới đất của cây bất tử.
Người ta đã chuyển về nhà vài súc gỗ lớn của nó sau khi sét đánh gẫy
ngang cái thân cây chết, làm lộ ra cái lõi gần như trống rỗng vì một loại bọ
cánh cứng đã ăn hết gỗ từ bên trong. Còn có một loại hồ gồm bột nếp trộn
với nhiều loại dầu – đát serpentine, long não, nhựa thông, và gỗ tùng.
Chúng tôi còn thêm vào đấy một loài hoa tiết ra chất độc có vị ngọt để
