- Chuyên đã cũ rồi! Nó xảy ra trước cuộc chiến tranh vừa qua một
năm. Hồi đó, tôi làm công cho một lò huấn luyện cưỡi ngựa gỗ. Ông chủ
thường xuyên buôn lậu vàng sang Thụy Sĩ nhờ vào số con vật bằng gỗ được
chuyển qua biên giới để bán ở các ngôi làng trong những ngày lễ hội. Chính
tôi là người đã đổ chì phủ bên ngoài các nén vàng ấy và cố định các vật đối
trọng vào chỗ của nó trong từng con vật... và rồi một hôm, ông chủ đã đuổi
việc tôi.
- Vì lý do gì ?
Hắn do dự một lát rồi nói :
- Tôi đã giữ lại một số vàng cho mình.
- Vì sao anh không tố giác ông ta ?
Hắn lại lưỡng lự trước khi trả lời câu hỏi này.
- Tôi không thể. Rồi ông ta sẽ "giao nộp" tôi... vì một lý do khác...
Rồi, chiến tranh xảy ra. Tôi không còn biết gì về những con vật gỗ và ông
chủ của nó nữa... cho tới một ngày, cũng tình cờ thôi, ở Evian...
- Anh đã làm gì ở Evian ?
- Chẳng làm gì cả.
- Có nghĩa là anh đã chờ đợi cái lúc để tiến hành một vụ trộm, một vụ
đột nhập hay lừa đảo như ở Annecy và ở Aix-les-Bains chứ gì ! Đó là điều
rõ ràng nhất trong việc làm của anh, nếu trí nhớ của tôi không tồi thì việc
làm đó đã khiến anh phải trả một cái giá nhiều năm ngồi tù... nhưng nói tiếp
đi.
- Thế rồi vào một buổi tối, khi đang ở Evian, tôi bỗng thấy gánh xiếc
đang chuẩn bị cho một buổi biểu diễn.
- Một buổi biểu diễn duy nhất, - Patati khẳng định. - ông thị trưởng
chỉ cho phép chúng tôi biểu diễn có một đêm ở đó.
- Có thể, - Gã đàn ông tiếp tục, - Khi đi dạo xung quanh những chiếc
xe của gánh xiếc, tôi chợt nhận ra một con lừa bằng gỗ, một con lừa xanh.
Nhìn màu sắc của nó, nhìn đôi tai có vị trí khác nhau của nó, tôi biết là
mình đã nhận ra chính nó. Chắc chắn, đó là con lừa có xuất xứ từ lò những
con vật gỗ, nơi tôi đã từng làm việc ngày trước. Vì vậy, tôi đã nghĩ rằng
lượng vàng vẫn còn nằm nguyên trong vật đối trọng của con lắc. Tôi biết
rằng hôm sau, gánh xiếc sẽ phải chuyển tới Meillerie, thế là tôi tới đây xem
