với nhau một nhà, các con ở với các bà mẹ. Rồi những người con đó lại sinh
con đẻ cái, và những đứa cháu này, vẫn sống quây quần với các anh em, chị
em, ông chú bà bác, bố mẹ, ông bà.
Cứ như thế, thị tộc ngày một thêm đông.
Trong ý nghĩ của người đi săn thời thượng cổ xã hội thu hẹp vào phạm vi
thị tộc của anh ta, bao gồm toàn thể những con cháu cùng chung một ông tổ.
Tất cả những cái gì con cháu có được đều do ông cha truyền lại. Chính ông
cha đã dạy cho con cháu biết cách săn bắn, chế tạo công cụ, cho họ lửa và
nhà ở.
Lao động, săn bắn, chính là thực hiện ý chí của ông cha. Mà chính sự
tuân theo ý muốn của tổ tiên là biện pháp tốt nhất để thoát khỏi khó khăn, tai
nạn. Hầu như tổ tiên vẫn còn sống quanh quất bên con cháu một cách vô
hình, cùng đi săn với họ, theo họ bước vào nhà. Tổ tiên tối linh thiêng, cái gì
cũng trông thấy, cái gì cũng biết và khen ngợi những hành động tốt và trừng
phạt những việc làm bậy.
Chính vì vậy mà trong trí tưởng tượng của người tiền sử, việc lao động
tập thể vì lợi ích chung trở thành một hành động tuân theo mệnh lệnh của tổ
tiên.
Mặt khác chính bản thân sự lao động đó cũng được người thời tiền sử
hình dung khác hẳn chúng ta bây giờ.
Đối với chúng ta thì những người đi săn bò tót sinh sống bằng nghề săn.
Người tiền sử, trái lại, cho rằng chính những con bò tót nuôi sống người đi
săn. Di tích của cách suy nghĩ như trên nay còn sót lại trong ngôn ngữ chúng
ta. Thí dụ bây giờ chúng ta vẫn nói: “Trái đất nuôi sống người”. Ta vắt sữa
bò chẳng cần hỏi ý kiến nó, nhưng ta vẫn nói là bò “cho” ta sữa.
Đối với người đi săn thời tiền sử, chính con thú săn được như bò tót, voi
ma-mút, hươu, là người “cha nuôi sống” họ. Họ cho rằng không phải là họ
giết được con thú, mà chính là con thú đã tự hiến cả thịt lẫn da cho họ. Ngày
nay, những người da đỏ vẫn yên trí rằng người ta không thể giết nổi một con
