Chúng ta đã từng đọc hay nghe nói đến kỹ thuật khéo léo của những con
vật biết xây tổ bằng đất, bằng gỗ, biết dệt sợi, biết cả khâu vá. Thí dụ, con hải
ly biết dùng răng cửa khỏe và sắc chặt cây giỏi như người tiều phu lấy rìu đẵn
gỗ, và biết lấy thân cây và cành cây dựng lên cả những cái đập để buộc dòng
nước chảy tràn ra xung quanh, tạo thành bể chứa nước.
Lại lấy thí dụ những con kiến lửa. Nếu ta lấy gậy chọc vỡ một tổ kiến lửa
ra thì sẽ thấy cả một công trình xây dựng; tuyệt diệu, một thứ nhà chọc trời
bằng cành lá thông.
Nhưng có ai nghĩ rằng giống hải ly và giống kiến nếu được tự do hoạt
động thì sẽ có thể đuổi kịp con người trong nghệ thuật xây dựng được? Và
sau đây một triệu năm, có lẽ ta sẽ thấy những con kiến đọc báo, đi làm trong
xưởng, lái máy bay và theo dõi trên đài phát thanh những bài nói chuyện
bằng tiếng nói của loài kiến được? Không, không thể được. Vì giữa người và
kiến có một sự khác nhau căn bản.
Sự khác nhau đó là gì?
Phải chăng khác nhau là vì người lớn hơn kiến?
Không phải.
Hay có lẽ vì kiến có sáu chân mà người chỉ có hai chân?
Cũng không phải. Phân biệt nhau về điểm khác kia!
Ta hãy nhìn con người làm việc. Con người làm việc không chỉ bằng tay,
không phải bằng răng, mà còn dùng cả búa, xẻng, rìu. Những công cụ đó, dù
ta mất công tìm kiếm mãi trong các tổ kiến cũng không bao giờ thấy được.
Khi con kiến muốn cắt cái gì, nó dùng đôi hàm răng sắc của nó tựa như
cái kéo thực sự. Nếu nó muốn đào đất, nó sử dụng bốn cái xẻng luôn luôn
mang theo trên người chính là bốn cái chân trong số sáu chân của nó: hai
chân trước đào, hai chân sau xúc đất đổ đi, hai chân giữa làm chỗ dựa.
Giống kiến lại còn có cả những cái “thùng” do thiên nhiên cho chúng
nữa. Ở trong một số tổ kiến, ta trông thấy những cái hầm chứa đầy những cái
