và những người cũ rút lui thì quan điểm của nhóm đầu tiên vẫn cứ
bám chặt trong đầu họ. Trong một loạt thí nghiệm khác, những
người sử dụng phương pháp của Sherif đã chứng minh rằng một
“truyền thống” không bị bó buộc, dưới hình thức một ước lượng về
khoảng cách chẳng hạn, có thể trở nên bất biến theo thời gian, từ
đó người ta nghiễm nhiên đi theo mà không còn bận tâm đến tính
tùy ý nguyên thủy của nó nữa.
Qua đây chúng ta có thể nhìn thấy nhiều nhóm trở thành nạn
nhân của cái gọi là “chủ nghĩa bảo thủ tập thể”, đó là khuynh hướng
bám chặt vào những khuôn mẫu đã được hình thành của nhiều
nhóm, ngay cả khi có những nhu cầu mới xuất hiện. Khi một thông
lệ (như đeo cra-vát) đã được thiết lập vững chắc, nó dường như sẽ
trở thành vĩnh viễn dù không có một cơ sở lý luận cụ thể nào. Truyền
thống có thể tồn tại trong một thời gian dài và nhận được sự ủng hộ,
hay ít nhất là sự mặc nhiên thừa nhận của đại đa số người, dù
nguyên thủy nó là sản phẩm của một cú hích cỏn con từ một vài
người, hay thậm chí từ chỉ một người. Tất nhiên, tư tưởng của một
nhóm sẽ thay đổi, nếu họ thấy rằng nhận định của họ gây ra hậu
quả nghiêm trọng. Nhưng nếu chuyện này không chắc chắn đúng,
họ sẽ tiếp tục những điều họ vẫn thường làm.
Một vấn đề quan trọng cần lưu ý nữa là “sự bất tri của đám
đông” - có nghĩa là sự thiếu hiểu biết đối với một phần hay toàn
bộ những điều người khác nói hay nghĩ. Chúng ta đi theo một
truyền thống hay một thông lệ không phải vì chúng ta thích làm
điều đó, thậm chí chúng ta còn chống lại nó, mà đơn giản vì chúng
ta thấy đa số người khác đều làm thế. Rất nhiều quy tắc và
thông lệ xã hội tồn tại trên cơ sở này, nhưng một cú sốc hay một cú
hích nhỏ đúng chỗ cũng có thể đánh bật nó ra khỏi nơi đồn trú.
Các thí nghiệm tiếp theo được phát triển từ phương pháp nền
tảng của Asch đã tìm ra những hiệu ứng thích nghi đối với các phán
