làm việc với những điều kiện công sá thấp hơn bình thường. Vì thế tiền
lương của cả thợ lẫn đầy tớ đều thấp hơn trong những năm đắt đỏ.
Các chủ thuê mướn nhân công thường có lợi thế khi thuê đầy tớ vào
những năm đắt đỏ hơn là vào những năm hàng hóa rẻ. Họ thấy người lao
động vào những năm đắt đỏ phải khúm núm và phụ thuộc vào họ nhiều hơn
là vào những năm giá rẻ. Do đó, họ ca ngợi những năm đắt đỏ như là những
thời kỳ thuận lợi hơn để kiếm chác. Địa chủ và trại chủ lại càng có thêm lý
do để bày tỏ sự thỏa mãn của họ với những năm đắt đỏ. Địa tô của những
kẻ này và lợi nhuận của những kẻ kia phần lớn dựa vào giá lương thực.
Không có gì phi lý hơn nếu nghĩ rằng người lao động làm việc ít hơn khi
làm việc cho bản thân so với khi làm cho người khác. Một người thợ độc
lập nghèo chắc chắn sẽ làm việc cần cù, chăm chỉ hơn một người thợ làm
theo sản phẩm. Người thợ độc lập ít bị cám dỗ bởi những thứ bạn xấu mà
trong các xưởng chế tạo công nghiệp lớn thường làm hư hỏng tinh thần làm
việc của đồng nghiệp. Những người thợ độc lập hơn hẳn các đầy tớ được
thuê mướn với số tiền công và tiền nuôi cơm giống nhau, dù học làm việc
nhiều hay ít. Những năm hàng hóa rẻ có chiều hướng tăng số người thợ độc
lập so với thợ công nhật và đầy tớ, và những năm đắt đỏ lại làm cho số
người này giảm đi.
Một tác giả Pháp có tầm cỡ hiểu biết và tài năng lớn, ông Messance,
đã cố gắng trình bày rằng người nghèo trong những năm hàng hóa hạ phải
làm nhiều công việc hơn là trong những năm đắt đỏ bằng cách so sánh số
lượng và giá trị hàng hóa sản xuất vào những năm khác nhau đó trong 3
ngành công nghiệp: một ngành sản xuất hàng len thô ở Eleuf; một ngành
sản xuất vải lanh, và một ngành tơ sợi, cả hai ngành sau rải ra trên toàn tỉnh
Rouen. Qua bản tường trình của ông ta, bản sao các sổ ghi chép của các cơ
quan nhà nước, ông ta khẳng định là số lượng và giá trị hàng hóa sản xuất
trong ba ngành này luôn luôn cao hơn trong những năm hàng hóa rẻ so với
những năm đắt đỏ. Sản lượng thường cao nhất trong năm hàng hóa rẻ nhất
và thấp nhất trong năm đắt đỏ nhất. Cả ba ngành đều ở tình trạng tỉnh lập
hay là nói chung không tiến mà cũng chằng lùi, dù sản lượng các ngành này
có đôi chút biến động theo từng năm. Vải lanh ở Scotland và các mặt hàng
