anh ta thấy có lợi khi làm việc tốt. Một thợ học nghề thường làm biếng vì
anh ta chẳng thấy có lợi gì trước mắt. Trong các công việc hạ cấp, cái thú
của lao động chỉ là được đền bù công sức bỏ ra. Người nào thấy được đền
bù đầy đủ trong lao động tất phải mang hết sức lực và tài năng để làm việc.
Một thanh niên tất nhiên cảm thấy chán nản trong lao động khi anh ta trong
một thời gian dài chẳng thu được lợi ích gì từ việc làm đó. Những trẻ em
được nhận vào học nghề do cơ quan từ thiện gửi gắm thường phải học nghề
trong một thời gian lâu hơn hạn định, cho nên chúng tỏ ra rất lười biếng và
chẳng làm nên được gì.
Người xưa không hề biết tới việc học nghề. Nghĩa vụ tương hỗ của thợ
cả và người thợ học nghề được ghi rõ trong các bộ luật hiện đại. Luật La
Mã hoàn toàn không đả động gì đến nghĩa vụ này. Tôi không biết một từ
Hy Lạp hoặc Latin nào mà (tôi có thể cam đoan như vậy) có khái niệm như
từ học nghề bây giờ. Người học nghề là người đầy tớ phải làm một loại
nghề nghiệp nào đó có lợi cho chủ mà anh ta phải làm không công một số
năm với điều kiện là người chủ sẽ dạy anh ta nghề nghiệp đó.
Vậy thời gian học nghề lâu là không cần thiết. Những nghề đòi hỏi kỹ
xảo và sự khéo léo hơn các nghề thông thường, như thợ đồng hồ chẳng hạn,
không cần quá nhiều thời gian để nắm được bí mật nghề nghiệp. Sự phát
minh đầu tiên ra những chiếc đồng hồ và cả những dụng cụ dùng để chế tạo
đồng hồ phải là công trình suy nghĩ sâu sắc và đòi hỏi nhiều thời gian của
con người. Nhưng khi đồng hồ và dụng cụ chế tạo đồng hồ đã được phát
minh ra và chế tạo thành công thì chỉ cần chỉ dẫn cho học viên qua các bài
giảng và hướng dẫn không quá vài tuần lễ và thậm chí vài ngày là đã đủ để
giải thích cho họ biết cách sử dụng dụng cụ và chế tạo đồng. Còn sự khéo
léo của đôi bàn tay thực ra không thể có được dễ dàng nếu không có sự
luyện tập và kinh nghiệm. Nhưng một thanh niên có thể làm việc cần cù,
nhẫn nại và chú ý hơn, nếu ngay từ đầu anh ta làm việc như một người thợ
công nhật, được trả công theo đúng với công việc bé nhỏ anh ta làm và phải
đền những vật liệu mà anh ta làm hư hỏng do thiếu khéo léo và kinh
nghiệm của anh ta. Việc học tập của anh ta theo cách này thường có hiệu
quả hơn và chắc chắn là ít buồn nản và tốn kém hơn. Trong một nghề dễ
