cuối cùng ở Paris. Một vài tháng sau, em trai của công tước cũng tham gia
chuyến du hành này. Smith thấy rõ phải mang hết sức mình để dạy dỗ cho
cả hai cậu học trò nhưng cũng không vì thế mà lợi ích riêng của ông bị ảnh
hưởng. Qua chuyến du hành, ông nhận thấy nhiều điểm mà đời sống kinh tế
của Pháp khác hẳn với ở Anh. Ở Geneva, ông có dịp nhiều lần đến thăm
Voltaire là tác giả của nhiều bài viết và quan điểm chính trị mà ông hết sức
khâm phục. Ở Paris, ông làm quen với nhiều người tài giỏi trong đó có một
nhóm các nhà tư tưởng có những ý tưởng rất độc đáo về kinh tế học.
Vào thời điểm và nơi hoạt động của họ, những người này chỉ được gọi
là những nhà kinh tế, nhưng từ đó họ còn được biết là những người theo
phái trọng nông vì một người trong số họ, Dupont de Nemours, đã nghĩ ra
thuật ngữ “thuyết trọng nông” để miêu tả học thuyết của mình. “Thuyết
trọng nông” xuất xứ từ hai từ Hy Lạp có nghĩa là quy luật của thiên nhiên.
Nó được coi là châm ngôn cho cuộc sống là phải theo quy luật thiên nhiên,
là một học thuyết của các nhà khắc kỷ cổ đại và đã dẫn tới khái niệm về
quy luật thiên nhiên và quyền thiên nhiên. Khi áp dụng ý tưởng này vào
kinh tế học, những người theo phái trọng nông người Pháp lập luận rằng
chính phủ không được can thiệp vào quá trình diễn biến tự nhiên của sự vật
bằng các quy định nhằm hạn chế tự do thương mại và bảo vệ các quyền lợi
đặc biệt. Họ cho rằng tốt hơn là cứ mặc cho mọi việc mặc sức diễn biến,
mọi người mặc sức làm ăn. Họ cũng nhấn mạnh tới vai trò của nông nghiệp
trong nền kinh tế, khẳng định rằng chỉ có nông nghiệp mơi thực sự “sinh
lợi”. Nông nghiệp làm tăng thêm của cải quốc dân, vì những cây trồng hoặc
các mỏ than nằm dưới đất mang lại một thặng dư so với chi phí sản xuất.
Những người theo phái trọng nông cho rằng chế tạo công nghiệp, thương
mại và dịch vụ là không sinh lợi, những thứ đó có ích lợi nhưng “vô ích” ở
chỗ chúng không làm tăng thêm nguyên liệu mà những người nông dân đã
làm ra. Chế tạo chỉ đơn giản thay đổi hình dạng của các nguyên lợi đó, còn
thương nghiệp chỉ vận chuyển sản phẩm từ nơi này sang nơi khác, từ người
này sang người khác mà chẳng thêm vào và cũng chẳng thay đổi gì. Các
nhà theo phái trọng nông cho rằng công việc không sinh lợi có thu nhập là
nhờ của cải thặng dư do nông nghiệp tạo ra mà thôi. Một phần của cải mà
