thứ hàng hóa khác, nghĩa là so với phần lớn các thứ không phải do sản xuất
mà có, như súc vật, gia cầm, các loại chim muông cầm thứ sống trong
rừng… Giá các thứ này tất nhiên phải rẻ hơn ngũ cốc trong cái thời còn
nghèo đói và man rợ. Nhưng tình trạng rẻ rúng của các thứ đó không phải
là hậu quả của giá trị cao của bạc, mà là do giá trị thấp của các thứ hàng
hóa đó. Không phải vì bạc vào thời cổ xưa có thể đổi lấy một lượng lao
động lớn hơn, mà chính vì những sản phầm hàng hóa như vậy chỉ có thể
đổi lấy một lượng lao động ít hơn so với thời kỳ phồn vinh, thịnh vượng.
Bạn chắc hẳn phải rẻ hơn ở các nước Châu Mỹ thuộc Tây Ban Nha so với ở
Châu Âu. Bạc tất nhiên phải rẻ hơn ở chính nước mà nó được khai thác hơn
là ở những nơi mà nó được đưa đến bán sau khi đã phải chịu cước phí và
tiền bảo hiểm chuyên chở qua biển và trên đất liền. Ông Ulloa đã cho biết
rằng không nhiều năm lắm trước đây thôi, ở Buenos Aires, giá một con bò
đực chọn từ một đàn từ một trăm đến bốn trăm con là 21 penny rưỡi
sterling. Ông Byron kể, giá một con ngựa tốt ở thủ đô Chile là 16 shilling
sterling. Tại một nước có đất đai tự nhiên màu mỡ nhưng phần lớn là bỏ
hoang, không cày cấy trồng trọt, thì các loại súc vật, gia cầm … có thể chăn
nuôi với rất ít lao động, do đó chỉ bán với giá rất thấp. Giá tiền thấp trả cho
súc vật, chim muông không phải là bằng chứng cho thấy rằng giá trị thực tế
của bạc ở đó rất cao, mà chính là giá trị thực tế của các loại hàng hóa đó rất
thấp mà thôi.
Cần phải luôn luôn nhớ rằng sức lao động, chứ không phải một thứ
hoặc một nhóm hàng hóa riêng biệt nào khác, là thước đo thực sự đối với
giá trị của cả bạc lẫn các loại hàng hóa khác.
Ở các nước mà đất đai còn ở trong tình trạng hoang dã hoặc có rất ít
cư dân, thú vật, chim muông đủ các loại … là những sản phẩm sẵn có trong
thiên nhiên, cho nên thường có nhiều hơn là nhu cầu tiêu thụ của con
người. Trong tình trạng như vậy cung thường vượt xa cầu. Vì vậy, trong các
tình trạng xã hội khác nhau, trong những giai đoạn phát triển khác nhau,
những loại hàng hóa như vậy sẽ đổi lấy hoặc tương đương với các lượng
lao động rất khác nhau.
