cách sử dụng vốn có hiệu quả của người khác. Nhưng trong đa số trường
hợp, anh ta chỉ hy vọng đẩy đối thủ ra khỏi ngành kinh doanh bằng cách
duy nhất là tiến hành các công việc giao dịch buôn bán với những điều kiện
hợp lý hơn. Anh ta không những phải bán hàng hóa của mình với giá rẻ
hơn, nhưng để cho được đủ hàng hóa mang bán, anh ta đôi khi phải mua
hàng với giá đắt hơn. Số cầu về lao động sản xuất ngày càng tăng do quỹ
dành cho việc trả công lao động tăng lên hơn trước. Người lao động tìm
được việc làm khá dễ dàng nhưng người chủ vốn khó thuê nhân công hơn,
do đó sự cạnh tranh để giành giật nhân công làm cho tiền công lao động
tăng cao, và vì thế làm giảm lợi nhuận của tiền vốn. Khi lợi nhuận thu được
từ việc sử dụng tiền vốn bị giảm, thì cái giá có thể trả cho việc sử dụng tiền
vốn, tức là lãi suất, tất yếu cũng bị giảm theo cùng lợi nhuận.
Ông Locke, ông Law và ông Montesquieu, cũng như nhiều tác giả
khác, hình như đã tưởng rằng sự gia tăng số lượng vàng và bạc sau khi khai
phá vùng Tây Ấn của Tây Ban Nha là nguyên nhân chủ yếu của việc hạ lãi
suất ở phần lớn các nước ở Châu Âu. Họ cho rằng bản thân các kim loại
quý đó nay có ít giá trị hơn trước, cho nên đồng tiền kim loại cũng bị mất
giá, và do đó, lãi suất tất nhiên cũng phải giảm xuống. Quan điểm này, lúc
đầu nghe cũng thấy có lý, đã bị ông Hume bác bỏ sau khi vạch hết những
điều sai trái, cho nên tôi thấy không cần thiết phải nói gì thêm về vấn đề đó.
Tuy nhiên có thể dùng lý lẽ rất ngắn gọn dưới đây để giải thích rõ ràng,
khúc triết hơn những sai lầm mà các ông nói trên đã mắc phải.
Trước khi tìm thấy vùng Tây Ấn của Tây Ban Nha, lãi suất thông
thường của tiền vốn là 10% tại phần lớn Châu Âu. Từ đó lãi suất ở các
nước dần dần tụt xuống còn 6, 5, 4 và 3%. Chúng ta hãy giả định rằng tại
mỗi nước riêng biệt, giá trị bạc đã hạ xuống theo cùng một tỷ lệ với lãi suất,
ví dụ tại các nước ở đó tiền lãi đã giảm từ 10 xuống 5%, cho nên vẫn cùng
một lượng bạc đó ngày nay chỉ mua được vừa đúng một nửa số lượng hàng
hóa mà nó đã có thể mua được trước kia. Tôi tin rằng không phải ở bất kỳ
nơi nào giả thuyết này cũng phù hợp với sự thật, nhưng nó rất thuận lợi để
chúng ta xem xét ý kiến dưới đây. Và ngay cả trên cơ sở giả thuyết này, thật
khó có thể cho rằng do giá trị của bạc hạ đã kéo theo việc giảm lãi suất.
