phí chuyên chở rất tốn kém. Từ đó bắt đầu hình thành các xưởng sản xuất
công nghiệp ở các vùng phía tây Châu Âu sau khi đế quốc La Mã sụp đổ.
Cần phải nhận thấy rằng không có một nước lớn nào có thể tồn tại mà
không xây dựng cho mình những xưởng sản xuất hàng công nghiệp, và
cũng nên hiểu rằng khi nói về một nước không có sản xuất công nghiệp thì
có nghĩa là nước đó không phải là không có nền công nghiệp phục vụ cho
nhu cầu trong nước mà là nước đó không sản xuất được các mặt hàng mịn
đẹp, chất lượng cao để đem bán ở các nước ở xa mà thôi. Vậy tại mỗi nước
lớn, các mặt hàng công nghiệp có liên quan đến đời sống của đại bộ phận
nhân dân như vải may mặc và các đồ dùng trong gia đình đều được sản
xuất ngay tại nước đó. Điều này càng phổ biến hơn ở các nước nghèo mà
người ta thường nói là chẳng có công nghiệp, nếu so sánh với các nước
giàu có, mà ở đó đầy rẫy các hàng hòa công nghiệp dùng cho nội địa và
xuất khẩu. Ở các nước giàu đó người ta thấy đủ các loại vải vóc và đồ đạc
trong nhà để bán cho cả những người thuộc tầng lớp nghèo trong đó phần
lớn là hàng nhập ngoại.
Các xưởng sản xuất hàng hóa công nghiệp thích hợp để bán cho nước
ngoài đã được nhập vào các nước đó bằng hai cách.
Đôi khi các nhà buôn ở nước nhập hàng bỏ vốn ra thiết lập các xưởng
sản xuất bắt chước theo kiểu xí nghiệp tương tự ở nước ngoài. Đó là sản
phẩm của ngành ngoại thương như tơ lụa, nhung, gấm được bày bán rất
nhiều ở Lucca và thế kỷ 13. Năm 1310, 900 gia đình bị buộc phải rời khỏi
Lucca trong đó có 31 gia đình rút về Venice và mở đầu cho việc sản xuất tơ
lụa ở đó. Việc sản xuất các mặt hàng đó được các nhà chức trách chấp nhận
và cho phép hoạt động, và họ bắt đầu công việc sản xuất với 300 thợ. Việc
sản xuất tơ lụa, vải vóc mịn đẹp như vậy hình như thời xưa cũng rất thịnh
đạt ở Flanders và được đưa vào nước anh vào đầu triều đại nữ hoàng
Elizabeth, và đó cũng là những nhà máy sản xuất được nhập vào các nước
thường vẫn sử dụng nguyên vật liệu ngoại vì bắt chước các xưởng ở nước
ngoài. Khi thiết lập xưởng sản xuất đầu tiên ở Venice, các nguyên vật liệu
được nhập hoàn toàn từ Sicily và Levant. Các hàng sản xuất xưa kia ở
Lucca cũng dùng nguyên liệu ngoại. Trồng dâu nuôi tầm không phải là một
