tắc chung luôn luôn không thay đổi, mà thuộc sự tài ba khéo léo của nhà
chính khách hoặc nhà chính trị mà các hội đồng của họ bị chi phối bởi
những thay đổi của công việc theo từng thời gian. Khi không thấy có khả
năng hủy bỏ thuế cao như vậy, thì việc trả đũa trở thành một phương pháp
chẳng hay ho gì vì nó chẳng đền bù gì cho sự thiệt hại của một vài tầng lớp
nào đó trong nhân dân; mà nó lại còn gây nên sự thiệt hại không những cho
những tầng lớp đó, mà còn cho hầu hết tất cả các tầng lớp khác trong dân
chúng.
Khi các nước láng giềng cấm một vài thứ hàng công nghiệp của chúng
ta, chúng ta thường trả đũa cấm lại không chỉ những mặt hàng tương tự, vì
cấm như thế thì cũng chẳng động chạm gì đến họ nhiều, mà cả các mặt
hàng khác của họ. Điều này chắc chắn có thể khuyến khích một tầng lớp
thợ nào đó trong chúng ta, và bằng cách loại trừ một vài đối thủ của họ, lại
tạo điều kiện cho họ nâng cao giá bán trên thị trường trong nước. Những
thợ mà hàng sản xuất của họ bị cấm nhập bởi các nước láng giềng cho nên
đang phải chịu những sự thiệt hại, thì lại chẳng được lợi gì khi chúng ta trả
đũa cấm nhập các mặt hàng của nước ngoài. Ngược lại, họ và hầu hết các
tầng lớp khác trong dân chúng do đó sẽ bị buộc phải trả giá đắt hơn trước
cho một số hàng hóa nào đó. Vì vậy, mỗi luật lệ như vậy áp đặt một thứ
thuế thực sự lên toàn đất nước, không mang lại lợi ích gì cho tầng lớp thợ
thuyền chịu thiệt hại do lệnh cấm của nước láng giềng của chúng ta, mà có
lợi cho một vài tầng lớp khác nào đó.
Trường hợp mà đôi khi đã trở thành một vấn đề thảo luận để xét xem
với mức độ nào và như thế nào là thích hợp để khôi phục lại việc nhập hàng
ngoại sau khi đã bị cắt đứt hoặc gián đoạn một thời gian, đó là khi một số
hàng công nghiệp nào đó sản xuất ở trong nước, nhờ việc đánh thuế cao
hoặc cấm nhập hàng ngoại có khả năng cạnh tranh với hàng nội, đã phát
triển đủ mạnh và có khả năng sử dụng nhiều nhân công lành nghề cạnh
tranh với hàng ngoại cùng thể loại và chất lượng.
Trong trường hợp này, mọi người có thể yêu cầu phục hồi lại việc
buôn bán tự do nhưng nên tiến hành theo mức độ tăng dần, và cũng cần
phải hết sức thận trọng và dè dặt khi tiến hành. Nếu như các sắc thuế cao và
