lúa mà ở đó việc trồng trọt không những đòi hỏi đất canh tác phải ẩm ướt
mà trong một thời kỳ nhất định còn cần được cấy trong nước, tác động của
hạn hán sẽ thật là tai hại. Ngay cả ở những nước như vậy, hạn hán có thể
gây ra mất mùa ở một số vùng chứ không thể làm cho mùa màng trong cả
nước thất bát, vì thế chẳng thể gây nên nạn đói nếu chính phủ chủ trương
cho tự do buôn bán ngũ cốc. Hạn hán xảy ra ở vùng Bengal vài năm gần
đây đã có thể gây nên tình trạng khan hiếm thóc gạo rất nặng nề. Những
điều quy định không đúng và một vài sự hạn chế không phù hợp do các nhà
chức trách của Công ty Đông Ấn áp đặt đối với việc buôn bán gạo, có thể
đã biến sự khan hiếm thóc lúa thành một nạn đói.
Khi muốn giải quyết hậu quả của nạn khan hiếm thóc lúa chính phủ ra
lệnh cho các nhà buôn ngũ cốc phải bán theo một giá mà chính phủ cho là
hợp lý, việc đó hoặc ngăn cản các nhà buôn ngũ cốc đem hàng ra chợ bán,
và như thế đôi khi cũng gây nên nạn đói ngay vào đầu thời vụ; hoặc nếu
các nhà buôn đó mang ngũ cốc ra chợ bán, thì như thế lại khuyến khích
người tiêu dùng mua ăn cho thỏa thích và tất nhiên cũng dẫn tới đói kém
trước khi kết thúc mùa vụ. Tự do buôn bán ngũ cốc không hạn chế là một
biện pháp ngăn ngừa hữu hiệu nạn đói và cũng là phương pháp tốt nhất làm
giảm nhẹ hậu quả của nạn khan hiếm thóc lúa. Ta phải thấy rằng hậu quả
của một nạn khan hiếm thóc lúa. Ta phải thấy rằng hậu quả của một nạn
khan hiếm ngũ cốc thật sự không thể giải quyết được triệt để mà chỉ có thể
làm giảm nhẹ trong một chừng mực nhất định. Không có sự buôn bán nào
khác lại cần phải có sự bảo vệ đầy đủ của luật pháp và cũng không có sự
buôn bán nào khác đòi hỏi sự bảo vệ ấy nhiều như vậy vì không có sự buôn
bán nào khác lại dễ bị quần chúng nhân dân theo dõi và chê trách như buôn
bán ngũ cốc.
Trong những năm khan hiếm ngũ cốc, nhân dân thuộc hàng ngũ người
nghèo đổ cho bọn người buôn bán ngũ cốc là đã gây nên tình cảnh gieo neo
điêu đứng và khốn cùng của họ do tính tham lam, hám lợi của họ. Vì thế,
đáng lẽ ra họ kiếm được nhiều lợi nhuận vào những dịp như vậy, những nhà
buôn ngũ cốc lại đứng trước nguy cơ phá sản vì các kho chứa ngũ cốc của
họ có thể bị đập phá và cướp đi bằng vũ lực. Tuy nhiên, chính trong những
