phản rõ ràng. Thông thường những sản phẩm dành cho quần chúng tiêu
dùng giá đã cao mà chất lượng lại quá tồi, và càng xa trung tâm thì càng
khan hiếm. Trong điều kiện như thế, sự đầu cơ và ăn cắp trở thành tai họa
thực tế, và nếu ngày hôm qua chúng bổ sung cho sự phân phối theo kế
hoạch thì hôm nay chúng có tác dụng mang lại một hiệu chỉnh cho thương
nghiệp xô viết.
Những “người bạn của Liên Xô” có thói quen ghi các cảm tưởng
bằng cách nhắm mắt, bịt tai. Ta không thể tin họ. Kẻ thù thì đôi khi loan
truyền những điều vu khống. Ta thử hỏi ngay chính bộ máy quan liêu xem.
Họ không thể là kẻ thù của chính họ, những lời họ tự buộc tội, do nhu cầu
cấp bách và thực tiễn bắt buộc, đáng tin muôn vàn lần hơn là những lời họ
khoe khoang ầm ĩ.
Mọi người đều biết kế hoạch công nghiệp năm 1935 đã được thực
hiện vượt mức. Nhưng về xây dựng nhà ở, nó chỉ mới thực hiện được trong
chừng mực 55,7%; và xây dựng nhà ở cho công nhân lại chậm nhất, tồi tệ
nhất, trễ nải nhất. Nông dân các nông trường vẫn sống như ngày xưa trong
những căn nhà gỗ với những con bê và con gián. Mặt khác, các quan chức
xô viết lại phàn nàn trong nhà họ còn thiếu “buồng ngủ cho chị giúp việc”.
Mỗi chế độ tự biểu hiện trong các công trình kiến trúc và lâu đài của
nó. Thời đại xô viết hiện nay được đặc trưng bằng những lâu đài và các
dinh thự xô viết, xây dựng rất nhiều, những miếu đền thực sự của chế độ
quan liêu (đôi khi tổn phí đến hàng chục triệu), những nhà hát đồ sộ, những
nhà của hồng quân, câu lạc bộ quân đội chủ yếu dành cho các sĩ quan, tàu
điện ngầm sang trọng cho những ai có tiền sử dụng, trong khi việc xây
dựng nhà ở cho công nhân, dù chỉ là dạng trại lính, vẫn thường xuyên chậm
trễ khủng khiếp.
Việc xây dựng đường sắt có tiến bộ. Nhưng người công dân xô viết
chưa thấy có lợi ích cho họ. Vô số những chỉ lệnh cấp trên phê phán bất cứ
lúc nào “sự bẩn thỉu của các toa xe và các nhà công cộng”, “sự chểnh mảng
đáng phẫn nộ trong việc phục vụ hành khách”, “con số rất lớn những sự hà
lạm, trộm cắp, lừa bịp trong lúc bán vé... sự giấu giếm những chỗ còn trống
với mục đích đầu cơ, những đút lót... ăn cắp hành lý dọc đường”. Những