Matxcơva và người ta nhắm mắt làm ngơ vì chúng bổ sung cho nhiều chỗ
hổng quan trọng. Một con số vô vàn lần lớn hơn là những cá nhân làm việc
dưới những tấm bảng giả hiệu đề tên hiệp hội hay những hợp tác xã hoặc
núp bóng trong các nông trường. Còn các cơ quan đi lùng tội phạm ở
Matxcơva, hình như muốn thích thú làm nổi bật những chỗ nứt nẻ của nền
kinh tế, bằng cách thỉnh thoảng lại bắt về tội đầu cơ những người phụ nữ
đói khổ đi bán những mũ nồi (bêrê) do họ đan lấy hoặc những sơ mi vải in
hoa do họ làm ra.
Stalin tuyên bố (mùa thu 1935): “cơ sở của nạn đầu cơ ở nước ta đã
bị phá hủy và nếu chúng ta còn có bọn con buôn, điều đó chỉ có thể giải
thích bằng sự thiếu cảnh giác giai cấp của công nhân và tư tưởng tự do chủ
nghĩa của một vài cấp xô viết đối với bọn đầu cơ”. Đúng là lối lý luận quan
liêu lý tưởng! Cơ sở kinh tế của việc đầu cơ đã bị xóa bỏ ư? Như thế cần
chi phải cảnh giác nữa? Thí dụ, nếu Nhà nước cung cấp đủ số mũ cho nhân
dân thì bắt giam những bà đói khổ đi bán hàng ngoài phố làm gì? Vả lại,
ngay cả trong tình trạng hiện nay, bắt họ là một điều vô lý.
Các loại sáng kiến làm ăn riêng lẻ mà chúng tôi đã kể trên, bản thân
chúng không nguy hiểm kể về số lượng và cả sự bành trướng của nó. Lẽ
nào lại phải lo sợ sự tấn công vào dinh lũy sở hữu của Nhà nước vì những
người đánh xe, những bà bán mũ nồi, những thợ đồng hồ và những người
buôn trứng! Nhưng vấn đề không giải quyết bằng những tỷ lệ số học. Một
khi hành chính lỏng lẻo, sự tăng tiến và đa dạng của đủ loại đầu cơ xuất
hiện ở bất cứ chỗ nào, như những vết đốm trên một thân hình đau ốm,
chứng tỏ áp lực thường kỳ của các ảnh hưởng tiểu tư sản. Mức độ độc hại
của các vi trùng đầu cơ ấy cho tương lai xã hội chủ nghĩa được quyết định
do khả năng đề kháng của cơ thể kinh tế và chính trị của đất nước.
Tinh thần và thái độ của công nhân và lao động của nông trường,
tức là khoảng 90% dân số, được quyết định trước tiên do những thay đổi
của đồng lương thực tế. Nhưng mối quan hệ giữa thu nhập của họ và của
các tầng lớp xã hội được ưu đãi hơn có tầm quan trọng không kém. Chính
trong lĩnh vực tiêu dùng mà định luật tương đối được thể hiện một cách
trực tiếp nhất! Sự biểu hiện các mối tương quan xã hội bằng từ ngữ của kế