nhưng trường học Pháp cũng bỏ qua các biểu hiệu đó mà vẫn ghi khắc
được vào trí não người ta lối suy nghĩ theo đường mòn và đầu óc bảo thủ.
Sự tôn trọng quyền huynh trưởng lại kéo theo một sự đổi thay chính
sách đối với tôn giáo. Sự phủ nhận Chúa trời, phủ nhận những người thừa
hành tôn giáo và các phép mầu, là yếu tố chia rẽ nghiêm trọng nhất mà
chính quyền cách mạng đã can thiệp vào giữa các thế hệ cha và con. Nhưng
quên mất sự tiến bộ về văn hoá, tuyên truyền đứng đắn và sự giáo dục về
khoa học, cuộc đấu tranh đối kháng với nhà thờ do những người như
Zarôtslapski phụ trách thường biến thành những chuyện kỳ cục, nực cười,
gây ra những phiền nhiễu. Cuộc tấn công đạo giáo đã dừng lại, cũng như
cuộc tấn công vào gia đình. Chăm lo cho thanh danh của mình, đẳng cấp
quan liêu đã hạ lệnh cho bọn trẻ vô thần hạ vũ khí và hãy tìm tòi học hỏi đi
đã. Đấy chỉ là bước đầu. Một chế độ trung lập đáng mai mỉa được dần dần
thiết lập đối với tôn giáo. Ấy là giai đoạn một. Người ta không khó khăn
đoán biết giai đoạn hai, giai đoạn ba nếu tiến trình các sự việc tùy
thuộc những kẻ đang nắm quyền lực.
Bao giờ và ở mọi nơi những mâu thuẫn xã hội cũng nâng lên nghìn
lần tính giả dối của những tư tưởng thống trị: đó là qui luật lịch sử sự phát
triển tư tưởng, nói bằng từ ngữ toán học. Chủ nghĩa xã hội, xứng với tên
gọi của nó, có nghĩa là những quan hệ vô tư giữa người với người, một tình
bạn chân thật không ganh tị, một tình yêu không tính toán đê hèn. Lý
thuyết hiện hành càng độc đoán tuyên bố những tiêu chuẩn lý tưởng ấy đã
được thực hiện, thực tế càng kịch liệt chống lại những điều đã được tuyên
bố. Chương trình hành động mới của đoàn thanh niên cộng sản xô viết
tháng tư năm 1936 nói: “Một gia đình mới mà Nhà nước Xô viết đang
chăm lo xây dựng, được tạo lên trên mảnh đất bình đẳng thật sự giữa vợ và
chồng”. Lời bình luận của chính quyền nói thêm: “Thanh niên của chúng ta
trong việc lựa chồng chọn vợ chỉ có một động lực quyết định là tình yêu.
Hôn nhân tư sản vị lợi không còn có trong thế hệ trẻ đang lên của chúng
ta”. (Sự Thật tháng 4.1936). Lời nói đó cũng khá đúng đối với thanh niên,
nam nữ công nhân. Nhưng hôn nhân vị lợi cũng rất ít trong số công nhân
các nước tư bản. Ngược lại, tình hình lại khác hoàn toàn trong các tầng lớp