CUỘC CÁCH MẠNG BỊ PHẢN BỘI - Trang 153

trong các nông trường tập thể, điều đó chứng tỏ nông dân khá giả bắt đầu
biết dùng các sản phẩm của công nghiệp từ lâu đã đi vào đời sống nông dân
phương Tây. Báo chí hàng ngày nhắc lại những bài thuyết giáo về “thương
nghiệp xã hội chủ nghĩa văn minh”. Thực ra chỉ là làm cho các cửa hàng
Nhà nước có một bộ mặt mới, sạch sẽ và hấp dẫn, trang bị chúng, cung cấp
cho chúng những lô hàng đủ, đừng để táo thối, bán tất thì bán luôn cả sợi
để mạng tất, và cuối cùng là giáo dục cho những người bán hàng quan tâm
và lịch sự với khách, tóm lại đạt một trình độ thương nghiệp các xứ tư bản
chủ nghĩa. Nhưng phải công nhận còn xa mới đến được chỗ đó, dù rằng ở
đó chẳng có một mảy may nào là chủ nghĩa xã hội.
Nếu chúng ta ngoảnh mặt đi một lúc với những luật pháp và thể chế
và đừng tự huyễn hoặc bằng những ảo tưởng, để nhìn vào đời sống hàng
ngày của quảng đại quần chúng, chúng ta buộc phải kết luận rằng di sản
của nước Nga chuyên chế và tư bản còn nắm phần thắng trong phong tục so
với các mầm mống của chủ nghĩa xã hội. Chính nhân dân biểu thị rất rõ
điều này trong sự thèm khát nắm bắt từng chút cải tiến nhỏ những mẫu hình
có sẵn ở phương Tây. Những viên chức trẻ xô-viết, và nhiều khi cả những
công dân trẻ, cố gắng bắt chước những phong cách và y phục các kỹ sư và
kỹ thuật viên Mỹ họ gặp trong các nhà máy. Các nữ viên chức và nữ công
nhân nhìn chằm chặp vào cô du lịch nước ngoài để ăn mặc như cô ta, bắt
chước điệu bộ của cô ta. Chị nào có may mắn học đòi được, đến lượt mình
lại trở thành đối tượng để mọi người bắt chước. Đáng lẽ dùng giấy bọc tóc
uốn như xưa kia, những chị có lương cao đều làm tóc uốn lâu dài. Thanh
niên sẵn sàng học những điệu “khiêu vũ hiện đại”. Nhận xét theo một
hướng nào đó, đó là những tiến bộ. Nhưng hiện tại chúng biểu thị không
phải tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội đối với chủ nghĩa tư bản, mà là ưu
thế của văn hóa tư sản đối với văn hóa gia trưởng, của thành phố đối với
nông thôn, của trung ương đối với các tỉnh, của phương Tây đối với
phương Đông.
Còn các giới xô-viết có đặc quyền thì họ tìm vay mượn lối sống của
các giới thượng lưu, các chính khách, các giám đốc tờrớt (trust), kỹ sư hay
đi châu Âu và châu Mỹ. Họ trở thành trọng tài về bộ môn nói trên. Văn