của giai cấp vô sản vào trong xã hội chủ nghĩa. Tất cả điều này muốn nói
rằng văn hóa xã hội chủ nghĩa – và không phải là văn hóa vô sản – có sứ
mệnh tiếp nối văn hóa tư sản.
Tranh luận với các lý thuyết gia của một nghệ thuật vô sản, một sản
phẩm của phòng thí nghiệm, tác giả của những dòng này đã viết “Văn hóa
được nuôi bằng nhựa sống của kinh tế và phải có những dư thừa vật chất để
nó lớn lên, đa dạng và tinh tế”. Cách giải quyết tốt đẹp nhất các vấn đề kinh
tế sơ đẳng “chưa có ý nghĩa chút nào là sự thắng lợi hoàn toàn của chủ
nghĩa xã hội, một nguyên lý lịch sử mới”. Chỉ có sự tiến lên của tư duy
khoa học trên cơ sở nhân dân, và sự phồn vinh của nền nghệ thuật mới, mới
chứng tỏ cái hạt đã vượt quá sự nảy mầm và cái cây đã ra hoa. Về phương
diện này “sự phát triển của nghệ thuật là thử thách cao nhất sức sống và
tầm quan trọng của một thời đại”
. Quan điểm đó, hôm qua đây vẫn được
công nhận, bỗng nhiên trong một văn bản chính thống bị coi là “tư tưởng
đầu hàng” và xuất phát do sự “thiếu lòng tin” vào năng lực sáng tạo của
giai cấp vô sản. Giai đoạn Stalin – Bukharin mở đầu: Bukharin từ lâu giữ
chức thủ lĩnh của văn hóa vô sản; Stalin thì không nghĩ đến việc đó bao
giờ. Dù sao cả hai đều nghĩ rằng tiến tới chủ nghĩa xã hội phải đi bằng
“bước rùa” và giai cấp vô sản có hàng chục năm để xây dựng nền văn hóa
của mình. Còn về tính chất của nền văn hóa này, tư tưởng của các lý thuyết
gia của chúng ta cũng mơ hồ và cũng không có tham vọng gì lớn lắm.
Những năm bão táp của kế hoạch năm năm lần thứ nhất lật nhào cái
triển vọng bước đi của rùa. Ngay từ 1931, đất nước trước một nạn đói kinh
khủng, “đi vào chủ nghĩa xã hội”. Trong khi các nhà văn và nghệ sĩ được
Nhà nước bao che chưa kịp tạo ra một nghệ thuật vô sản hoặc ít ra những
tác phẩm đầu đánh dấu cho nghệ thuật đó, chính phủ tuyên bố giai cấp vô
sản đã hòa nhập vào trong xã hội không giai cấp. Chỉ còn một cách cho hợp
với tình hình là nói vô sản chưa tạo được nền văn hóa vô sản vì là còn thiếu
một yếu tố không thể bỏ qua được: thời gian. Quan niệm của ngày hôm qua
trong khoảnh khắc bị đẩy vào quên lãng, và người ta nêu thành thời sự nền
“văn hóa xã hội chủ nghĩa”. Chúng ta đã từng biết nội dung của nền văn
hóa này là thế nào rồi!
