CUỘC CÁCH MẠNG BỊ PHẢN BỘI - Trang 213

một ý nghĩa rõ ràng. Ban đầu nó dùng để chỉ các trường hợp Nhà nước tư
sản nắm việc quản lý các phương tiện chuyên chở và một số công nghiệp.
Sự cần thiết phải có những biện pháp như vậy là một trong những triệu
chứng chứng tỏ lực lượng sản xuất của chủ nghĩa tư bản đã vượt quá chế độ
tư bản và dẫn nó đến chỗ phải tự phủ nhận từng phần trong thực tiễn.
Nhưng hệ thống còn dai dẳng vẫn cứ là tư bản chủ nghĩa mặc dù có trường
hợp nó phải tự phủ nhận nó.
Người ta có thể về mặt lý thuyết hình dung ra một tình huống trong
đó toàn bộ giai cấp tư sản tổ chức thành hội có cổ phần để quản trị, bằng
các phương tiện Nhà nước, toàn bộ nền kinh tế quốc gia. Cơ chế kinh tế của
một chế độ loại đó không có gì bí ẩn. Mọi người đều biết nhà tư bản không
nhận, dưới hình thức lợi nhuận, thặng dư giá trị tạo ra do công nhân của
mình, mà một phân số của thặng dư giá trị của cả nước, tỷ lệ thuận với
phần tư bản của anh ta.
Trong một “chủ nghĩa tư bản nhà nước” toàn bộ, luật phân phối
bình quân các lợi nhuận sẽ được áp dụng trực tiếp, không có cạnh tranh
nhau giữa các tư bản, bằng một phép tính đơn giản về kế toán. Chưa có một
chế độ như thế bao giờ và cũng sẽ không bao giờ có do những mâu thuẫn
sâu sắc nó chia rẽ những người có của với nhau – lại thêm Nhà nước, người
đại diện duy nhất cho sở hữu tư bản, trở thành một đối tượng quả thật quá
hấp dẫn đối với cách mạng xã hội.
Từ chiến tranh, và nhất là từ những thí nghiệm của kinh tế phát xít,
thông thường người ta hiểu “chủ nghĩa tư bản nhà nước” là một hệ thống
can thiệp và lãnh đạo kinh tế của nhà nước. Trong trường hợp này, người
Pháp dùng một từ thích đáng hơn nhiều: étatisme (chủ nghĩa kinh tế nhà
nước).
Chủ nghĩa tư bản nhà nước và chủ nghĩa kinh tế nhà nước chắc chắn
có những điểm chung; nhưng đứng về mặt hệ thống, chúng đối lập nhau
đúng hơn là đồng nhất. Chủ nghĩa tư bản nhà nước có nghĩa là sự thay thế
sở hữu tư nhân bằng sở hữu nhà nước và do đó còn giữ được tính cách cấp
tiến. Chủ nghĩa kinh tế nhà nước, cho dù ở nước Ý của Mutxôlini, nước
Đức của Hitle, Mỹ của Rutsơven hoặc Pháp của Lêông Bơlom, có nghĩa là