Hiến pháp mới muốn hòa nó về mặt chính trị vào khối “quốc gia” trước
khi nó được hòa vào xã hội về mặt kinh tế.
Chắc là các nhà cải tổ, sau vài lúc do dự, đã để lại cho Nhà nước cái
tên gọi “xô viết”. Đó chỉ là một mẹo thô thiển, đưa ra bởi những lý do
tương tự như khi nền đế chế của Napôlêông trong một thời gian vẫn giữ cái
tên gọi cộng hòa. Các xô viết chủ yếu là các cơ quan của Nhà nước có giai
cấp và không thể là cái gì khác. Các cơ quan dân chủ được bầu ra ở chính
quyền địa phương là những hội đồng hàng tỉnh, những đuma (douma),
demvôt (zemstvos), cái gì cũng được, nhưng không phải là những xô viết.
Quốc hội lập pháp được dân chủ bầu ra sẽ là một Nghị viện cổ hủ, hay nói
đúng hơn là một bức biếm họa về Nghị viện, nhưng vô luận cách nào cũng
sẽ không là cơ quan tối cao của các xô viết. Một lần nữa, những người cải
tổ, trong khi cố gắng lợi dụng uy thế lịch sử của các xô viết, chứng tỏ họ
đưa vào đời sống Nhà nước những phương hướng mới về nguyên tắc
nhưng vẫn không dám dùng một cái tên mới (thay cho xô viết) để gọi nó.
Xét từ bản thân, sự bình đẳng hóa các quyền chính trị giữa lao động
và nông dân có thể không làm thay đổi bản chất xã hội của Nhà nước, nếu
ảnh hưởng của vô sản đối với nông dân được bảo đảm, do tình hình phát
triển chung của kinh tế và trình độ văn minh. Sự phát triển chủ nghĩa xã hội
phải đi theo chiều hướng đó. Nhưng nếu giai cấp vô sản, vẫn là thiểu số
trong nhân dân, thực tế không cần một ưu thế chính trị để bảo đảm sự tiến
tới chủ nghĩa xã hội, là vì sự cưỡng bức không còn cần thiết nữa, nhường
chỗ cho một kỷ luật dựa trên văn hóa. Trong những điều kiện đó, sự hủy bỏ
bất bình đẳng trong tuyển cử phải đi sau một sự giảm bớt các chức năng
cưỡng bức của Nhà nước. Nhưng về chỗ đó hiến pháp mới chẳng thấy nói
gì và điều nghiêm trọng hơn, cuộc sống cũng chẳng cho thấy có bằng
chứng nào cả.
Hiến chương mới “bảo đảm” cho công dân “các quyền tự do” ăn nói,
báo chí, hội họp, biểu tình trên đường phố. Nhưng mỗi điều bảo đảm lại
mang theo hình thức một cái rọ mõm kiên cố hay những dây xích và còng
tay. Tự do báo chí có nghĩa là sự duy trì một sự kiểm duyệt không khoan
