đi vay quá nhỏ đe dọa kéo theo sự trì trệ: không nhận được hàng công
nghiệp, người nông dân chỉ làm việc để thỏa mãn nhu cầu của chính mình
và trở về với những hình thức thủ công nghiệp cũ. Những bất đồng quan
điểm trong đảng bắt đầu bằng vấn đề xét xem cần lấy gì ở nông thôn cho
công nghiệp để tiến tới một cân bằng năng động. Những vấn đề về cấu trúc
xã hội của nông thôn làm phức tạp thêm cuộc tranh luận.
Mùa xuân 1923 tại đại hội đảng, đại diện cho phái đối lập cánh tả
- lúc đó còn chưa mang tên gọi này - giải thích sự chênh lệch giữa các giá
hàng công nghiệp và các giá hàng nông nghiệp bằng một biểu đồ đáng lo
ngại. Hiện tượng này được gọi tên là “cánh kéo”, sau này đi vào từ vựng
của thế giới. Báo cáo viên nói: nếu công nghiệp tiếp tục cứ chậm tiến, cánh
kéo càng mở rộng ra, sự đoạn tuyệt giữa thành thị và nông thôn là không
tránh khỏi.
Người nông dân phân biệt rất rõ cuộc cách mạng dân chủ ruộng đất
do những người bônsêvich thực hiện và đường lối chính trị của những
người này muốn đem lại một nền móng cho chủ nghĩa xã hội. Sự trưng
dụng những đất đai của tư nhân và của Nhà nước mang lại cho nông dân
hơn nửa tỉ rúp vàng một năm. Nhưng những người nông dân đã mất số tiền
đó và số tiền lớn hơn thế nhiều, do những giá hàng cao của nền công
nghiệp quốc hữu hóa. Chừng nào quyết toán giữa hai cuộc cách mạng, dân
chủ và xã hội chủ nghĩa, chằng chịt với nhau do múi buộc Tháng mười, kết
liễu bằng một sự thất thiệt cho nông dân mỗi năm vài trăm triệu rúp, liên
minh giữa hai giai cấp vẫn cứ là mơ hồ.
Sự chia vụn ruộng đất, do quá khứ để lại, tăng lên với sự kiện cách
mạng Tháng mười, con số những mảnh đất trong mười năm cuối tiến từ 16
lên 25 triệu, điều này lẽ tự nhiên làm tăng khuynh hướng của đa số nông
dân chỉ cần thỏa mãn những nhu cầu của bản thân họ. Đây là một trong
những nguyên nhân của sự khan hiếm nông sản.
Sự sản xuất hàng hóa tất nhiên làm nảy sinh bọn bóc lột. Lần lần
với sự phục hồi của thôn quê, sự phân hóa tăng lên trong lòng quần chúng
nông dân: người ta đi theo con đường cũ của sự phát triển dễ dàng. Anh
kulak - phú nông - làm giàu nhanh hơn sự tiến bộ của công nghiệp. Đường
