ngô. Hoàn toàn không đúng khi cho rằng để hiểu các hiện tượng xã hội
chúng ta phải hiểu cách giải thích sự thay đổi giữa ngày và đếm và những
thay đổi trong bốn mùa “dựa vào các điều kiện là sự quay hằng ngày và
hằng năm của Trái Đất”, hoặc cho rằng “quan niệm về trạng thái ổn định
của mối liên kết giữa con người với nhau không thể được hình thành một
cách thực chứng trước khi phát hiện ra lực hấp dẫn”. Các kết quả của các
ngành khoa học tự nhiên có thể là những dữ liệu cốt yếu đối với ngành xã
hội học trong giới hạn chúng thực sự ảnh hưởng đến hành động của những
người sử dụng chúng. Nhưng điều đó là đúng, bất kể kiến thức tự nhiên ở
trạng thái nào, và không có lí gí mà nhà xã hội học lại cần biết về khoa học
tự nhiên nhiều hơn so với những người có những hành động mà nhà xã hội
học ấy đang cố gắng giải thích, và vì thế, không có lí gì mà sự phát triển
của ngành nghiên cứu xã hội lại phải đợi các ngành khoa học tự nhiên đạt
đến một giai đoạn phát triển nào đó.
Comte cho rằng với việc áp dụng phương pháp thực chứng vào các hiện
tượng xã hội, sự thống nhất về phương pháp của mọi ngành khoa học sẽ
được thiết lập. Nhưng ngoài đặc điểm chung của phương pháp thực chứng,
thì “để từ bỏ, vì sự vô nghĩa không cần thiết, việc tìm kiếm các nguyên
nhân, dù là ban đầu hay cuối cùng, và để tự hạn chế trong việc nghiên cứu
các mối quan hệ bất biến tạo thành các quy luật tác động lên mọi sự kiện
quan sát được”, thật khó có thể nói chính xác cốt lõi của phương pháp thực
chứng này là gì. Hiển nhiên đó không phải là, như người ta có thể nghĩ, ứng
dụng rộng khắp của các phương pháp toán học. Mặc dù đối với Comte,
toán học là nguồn gốc của phương pháp thực chứng, lĩnh vực mà tại đó nó
xuất hiện đầu tiên và dưới dạng thuần khiết nhất, ông không cho rằng nó có
thể được ứng dụng một cách có ích vào những môn phức tạp hơn, thậm chí
cả hóa học, và ông miệt thị những nỗ lực nhằm ứng dụng thống kê trong
sinh vật học hoặc ứng dụng toán xác suất vào các hiện tượng xã hội. Ngay
cả sự quan sát, yếu tố chung duy nhất của mọi ngành khoa học, cũng không
mang hình thái giống hệt nhau trong tất cả những ngành đó. Càng lên đến
các ngành khoa học phức tạp hơn, các phương pháp quan sát mới sẽ được
