dài, rất dài. Người chết như ruồi. Không ai ngạc nhiên, thương tiếc điều gì
cả. Chỉ đơn giản là tất cả đều muốn sống, sống nữa, kể cả phải sống như
vậy, và nghĩ về đoạn cuối vô định của chặng đường, về chốn băng giá vĩnh
cửu câm lặng, về miền đất Kolyma xa xôi, với hy vọng sẽ tìm được hạnh
phúc, sự yên bình, tình người và tình yêu.
Từ lâu Tsanka không còn nhớ đến ngày tháng, mọi việc đều được thực
hiện chỉ đơn giản xuất phát từ nỗi sợ bản năng, để không bị chết, tới được
đích, và sống sót.
Con người thay đổi, các khuôn mặt thay đổi, các điều kiện thời tiết
thiên nhiên thay đổi. Giá lạnh biến thành nóng bức, sau đợt hạn hán hay
mưa dầm dề là những cơn gió lạnh thấu xương. Tsanka thậm chí không thể
hình dung nổi trái đất lại rộng lớn đến thế, còn các thành phố và làng mạc
lại nhiều đến thế, vậy mà nhìn tổng thể, thế giới lại đơn điệu đến thế: có
người bị bắt giam và có người canh giữ họ. Hóa ra không có những loại
người khác.
Trên đường đi, Tsanka quen dần với mọi chuyện: với cái chết - của
người khác, với sự đói, khát, với mùi hôi thối, với sự sỉ nhục và xúc phạm.
Chỉ có một thứ duy nhất anh không sao có thể quen được - đó là sự thèm
ngủ thường xuyên. Còn sau đó, thêm một thứ nữa - thèm sự ấm áp. Tsanka
thường xuyên bị lạnh, cả ngày lẫn đêm, kể cả lúc đi cũng như lúc ngủ. Mọi
thứ xung quanh đều trở nên lạnh lẽo, trong suốt, giá băng.
Tsanka rất ngạc nhiên: Dẫu có bao nhiêu người chết thì trong toa lúc
nào cũng chật như nêm. Họ thường xuyên được bổ sung những người mới,
hết người này đến người khác. Thoạt đầu, người ta còn muốn làm quen với
nhau, đôi khi còn giúp đỡ nhau. Giờ đây, không còn chuyện đó. Chẳng ai
quan tâm đến ai nữa. Mối quan hệ duy nhất của Tsanka là với những người
Chechnya. Anh tìm kiếm họ, đôi khi đánh mất họ - vô cùng đau khổ, khi
gặp lại - vui mừng khôn xiết.
