người bị thu thẻ quân nhân, tháo cầu vai. Ngày hôm sau họ được đưa vào
rừng làm việc - chặt củi. Định mức mỗi người hai khối gỗ một ngày, kể cả
những người bị thương. Không có bất cứ một sự chăm sóc y tế nào, ăn
uống rất tệ, mỗi ngày chỉ được một bát súp đậu cô-ve và hai trăm gam bánh
mì cám. Họ không chết đói là nhờ có nấm rừng và trái rừng. Ban đêm
không sao ngủ được vì muỗi và rận. Không có quần áo thay đổi và nhà tắm.
Tất cả mọi người đều vá chằng vá đụp, ghẻ lở và đủ thứ bệnh ngoài da
khác. Những vết thương cũ chưa lành lại tái phát, lở loét. Mọi người kêu la,
khóc lóc, nhờ bạn lấy rìu giết mình đi để không phải khổ sở như thế. Khi
mùa đông đến, tình hình lại càng tồi tệ hơn. Từ quân số chín trăm tám mươi
sáu người, chỉ sau năm tháng đã có một trăm mười tám người chết vì bệnh
tật, đói và những vết thương cũ tái phát.
Đến tháng Chạp, có thông báo, ai có huân huy chương của nhà nước
sẽ được đưa đến thành phố Alma-Ata (1). Hầu hết mọi người đều có huân
huy chương, nhưng nhiều người vì quá tức giận đã ném đi khi bị lột cầu
vai. Tsanka được thưởng mười một huân chương, đành phải chia ra cho anh
em đồng hương mỗi người một cái. Sau này phải khó khăn lắm Tsanka mới
thu hồi lại được. Ngày mười chín tháng Chạp, họ đến thủ đô Kazakhstan.
Tất cả mọi người được đưa vào khu ký túc xá sạch sẽ và làm việc trong nhà
máy quốc phòng. Họ làm việc không được trả lương, ăn uống kham khổ.
Mọi người bị gọi sau lưng và cả trước mặt là kẻ phản quốc, kẻ cướp, thậm
chí kẻ ăn thịt người. Nhưng đó chưa phải là chuyện quan trọng. Điều nặng
nề nhất là họ không biết số phận những người thân của mình ra sao, đang ở
đâu. Còn tin đồn thì khủng khiếp không thể tưởng tượng nổi. Không ai có
thể tin là điều đó lại xảy ra với vợ con và những người thân của mình trong
một đất nước mà chính mình đã không tiếc máu xương, kể cả người em trai
duy nhất của mình để bảo vệ.
-----
(1) Alma-Ata: tên cũ là Almaty, thủ đô nước Cộng hòa Kazakhstan.
