thế, cứ mô tả các hãng hàng không như là "thiên thần của sự chết núp dưới lớp áo
y tá đầy lòng trắc ẩn nhưng lại đi sát hại hành khách bằng khí độc".
Và cứ tiếp tục như thế. Cho dù ngôn ngữ này nhan nhản khắp nơi đến nỗi
người Do Thái đang phải công khai lo giảm bớt giá trị của nạn tàn sát, nó vẫn có
thể đạt tới một giới hạn phi lý của một Đài Phát Thanh bất hợp pháp ở Tel Aviv,
tự xưng là "Đài Phát Thanh Những Người Sống Sót" với hy vọng hão huyền rằng
chương trình phát thanh âm nhạc Hy Lạp bình dân của nó sẽ không bị cảnh sát
đóng cửa (vì không có liên quan gì với nạn tàn sát người Do Thái).
★
Những tòa nhà triển lãm của các viện bảo tàng ở Khu kiều dân Lohamei ha-
Getaot đương nhiên là luôn đề cao những hành động kháng chiến của người Do
Thái trên phần đất châu Âu bị Đức Quốc xã chiếm đóng. Có một phòng dành cho
cuộc nổi dậy của ghetto Warsaw, và những trưng bày khác liên quan đến những
biến cố như vụ lính dù cố đột nhập vào sau phòng tuyến địch để cứu thoát những
cộng đồng Do Thái và thu thập tin tức tình báo cho quân Đồng minh. Đó là một
kế hoạch chết tiệt. Những người lính dù đã không cứu được người Do Thái nào,
và đa số đã bị bắt và bị sát hại. Ngày nay nhiệm vụ của họ trở nên một huyền
thoại. Chuyện đời của một trong những người lính dù ấy, nhà thơ nữ Hannah
Szenes, biến thành bất tử trong chuyện dân gian của Israel. Một trong những bài
thơ của bà hồi đầu thập niên 1940, Hãy đi tới Caesarca, là một trong những bài ai
điếu nổi tiếng nhất ở Israel ngày nay: "Lạy Chúa, xin Người cho lời nguyện cầu
cửa con người mãi mãi không ngừng lại trên biển khơi cũng như nơi hoang mạc
như tiếng nước vỗ về, như tia chớp lóe sáng".
Nhà của những Chiến Binh Ghetto, nay được mọi người coi như một bảo
tàng, lại cố gắng đặt những nỗi khủng khiếp của Đức Quốc xã vào một bối cảnh
rộng lớn hơn. Chẳng hạn, Yad Vashem mô tả chân dung người Anh bằng những
con tầu phong tỏa lạnh lùng nhồi nhét những người tị nạn Do thái không được lên
bờ vào đất Palestine, nhưng cũng thừa nhận rằng Anh quốc cũng bị bỏ rơi, “đơn
thương độc mã” chiến đấu với nước Đức. Tôi cũng để ý thấy một tấm bảng lớn
với những con số thống kê ác nghiệt của Thế chiến II. Nó ước lượng một tổng số
