không hề giết chóc hay cướp bóc. Phần lớn Kito hữu được trả tự do hoặc
được chuộc lại. Những kẻ không được chuộc lại sẽ bị bán làm nô lệ. Saldin
tái cung hiến Vòm Đá và thánh đường Al-Aqsa, và Mộ Thánh đuợc mở ra
cho các khách hành hương.
Đến hơn tám thế kỷ, mặc cho nhiều xáo trộn, Jerusalem vẫn nằm dưới
sự thống trị của Hồi giáo. Rồi, vào cuối năm 1917, quân Thổ Nhĩ Kỳ đã rút
khi chạm mặt với quân Anh tiến lên từ Ai Cập. Ngày 9 tháng Chín, thị
trưởng cao niên của Jerusalem, Hussein Bey al-Husseni, bỏ bệnh viện và
tiến hành giao nộp thành phố. Ông đã thấy hai người lính hoảng hốt đang
lục lọi hàng tiếp tế. Họ cảnh báo hai sĩ quan cảnh sát, những sĩ quan này lại
đi tìm ông ta. Cuộc tìm kiếm mất khá lâu, và như người ta nói, vị thị trưởng
này bị cơn cảm lạnh và chết vì viêm phổi sau đó ba tuần.
★
Địa hình thánh thiêng của Jerusalem hầu như không đổi từ thời
Saladin. Hồi giáo ở Haram al-Sharif, Do Thái ở bên ngoài bức tường còn
lại, còn Kito giáo ở khu Mộ Thánh. Nhưng bên trong các ranh giới này có
nhiều cơ hội để xung đột nhau.
Mối thù kinh niên giữa những giáo phái Kito giáo ở Mộ Thánh bảo
đảm là các chìa khóa vào nhà thờ cho đến nay vẫn nằm trong tay các lính
gác Hồi giáo, được cắt đặt ít nhất từ thời của Saladin. Người ta thường thấy
Wajeed Nusseibeh ngồi trên chiếc ghế dài bằng gỗ, trông thoáng buồn, ở lối
vào nhà thờ. Ông ta chờ được người ta hỏi để được hướng dẫn đi tham
quan. Mỗi tối vào lúc tám giờ, ông ta hay một trong những đại diện của ông
ta kéo những tấm đôi bằng gỗ nặng nề, leo lên cái thang để buộc chặt những
cái xích sắt nặng qua cửa rồi đưa cái thang qua cái cửa sổ nhỏ cho các tu sĩ
bên trong đó. Họ bị nhốt cho tới khi nó được mở lại vào sáng hôm sau. Đó
là một vai trò lỗi thời hơn tám thập niên sau khi chấm dứt sự thống trị của
Hồi giáo ở Palestine. "Nếu người Hy Lạp hay người La Tinh có chìa khóa
