Ông có tin rằng khi đó những điều kiện ở châu Mỹ latinh đã chín
muồi cho một cuộc đấu tranh cách mạng giống như những gì từng diễn
ra ở Cuba?
Ông phải hiểu rằng, luôn có những yếu tố chủ quan có khả năng thay
đổi tiến của lịch sử. Nhiều khi tồn tại các điều kiện khách quan cho một
thay đổi mang tính cách mạng nhưng lại thiếu đi những điều kiện chủ quan.
Chính những yếu tố chủ quan tại thời điểm đó đã ngăn không cho phong
trào cách mạng lan rộng. Tính đúng đắn của phương pháp đấu tranh vũ
trang đã được chứng minh. Nicaragua giành thắng lợi mười hai năm sau khi
Che hy sinh ở Bolivia. Điều đó có nghĩa là những điều kiện khách quan ở
nhiều nước còn lại khắp châu Mỹ latinh còn tốt hơn cả điều kiện ở Cuba.
Tại Cuba thậm chí còn có ít điều kiện khách quan hơn, nhưng vẫn đủ để
thực hiện không chỉ một, mà là hai, kể cả ba cuộc cách mạng. Trong khi đó
điều kiện khách quan ở các nước châu Mỹ latinh khác còn tốt hơn nhiều.
Cũng cần nói rằng chúng tôi đã đóng góp công sức đáng kể vào việc
đoàn kết nhân dân các nước Nicaragua, El Salvador và Guatemala. Khi đó
những người Sandinista cũng đang bị chia rẽ; những người El Salvador
cũng chia năm xẻ bảy; người Guatemala cũng chẳng hơn gì. Chúng tôi đã
nhận thấy rằng sứ mệnh của chúng tôi là phải thống nhất họ lại, và thực sự
là chúng tôi đã làm được điều đó một cách rất thành công. Cuba vẫn luôn
chứng tỏ được tinh thần đoàn kết của mình, và chúng tôi cũng đã hỗ trợ
được ít nhiều cho các phong trào cách mạng ở Trung Mỹ. Nhưng thể hiện
tinh thần đoàn kết và giúp đỡ chút gì đó cho một phong trào cách mạng
không có nghĩa là chúng tôi xuất khẩu cách mạng.
Nhưng chính Cuba đã giúp đỡ Che đưa cách mạng sang Bolivia.
Đúng là chúng tôi đã giúp Che, chúng tôi chia sẻ những lý tưởng của
anh ấy. Vào thời điểm đó, Che hoàn toàn đúng. Tôi thật sự vẫn luôn tin rằng
vào giai đoạn đó, cuộc đấu tranh hoàn toàn có thể được nhân rộng ra khắp
nơi. Tuy nhiên, vào thời điểm đó năm 1968, chúng tôi còn chưa chứng kiến
sự xuất hiện của Torrijos ở Panama. Những hiện tượng khác cũng chuẩn bị
xảy ra: ví dụ như chiến thắng của Allende ở Chilê năm 1970, và một số
nước bắt đầu thiết lập lại quan hệ ngoại giao
