[410]
Tổng biên tập của tờ Le Nouvel Observateur, một tờ báo quan
trọng của Pháp vào thời gian đó.
[411]
Một tác giả được trao giải Nobel cho tác phẩm cả đời, chứ
không phải một tác phẩm cụ thể.
[412]
Hafizullah Amin (1929-1979) là tổng thống thứ hai của
Afghanistan trong giai đoạn nước Cộng hoà dân chủ theo chủ nghĩa Cộng
sản Afghanistan. Nhiệm kỳ làm việc của ông ta khét tiéng vì tàn bạo. Sau
khi giết chết người tiền nhiệm Taraki tại văn phng, Amin bắt đầu một cuộc
thanh trùng mà theo con số của chính ông ta thì khoảng 18.000 người chống
đối đã bị giết; con số chính thức của Afghanistan là 45.000 người. Cuối
cùng, Liên Xô buộc phải can thiệp và những “cố vấn” trước kia cùng với
quân đội ở Afghanistan lật đổ chế độ Amin và giết chết ông ta.
Ieng Sary (sinh ? 1922-1925, nơi ở hiện tại không rõ, có thể là đã
chết) sinh ra ở Việt Nam, nhưng đã đổi tên khi sang Cam-pu-chia từ thời
còn trẻ. Một nhân vật cao cấp trong chính quyền Khme Đỏ, Sary là nhân vật
chỉ huy thứ hai của Pol Pot trong cuộc diệt chủng ở Cam-pu-chia. Ông ta
được chính thức ân xá bởi quốc vương Cam-pu-chia; lúc đó ông ta đang
sống lưu vong trong tình trạng sức khoẻ kém.
[413]
Castro muốn nói hút thuốc, lạm dụng rượu, ma tuý, trong đó có
cả những loại “ma tuý mềm” như cần sa, cũng như các loại “tội phạm” theo
hoàn cảnh như ăn cắp, rút ruột của nhà nước...; từ cùng nguồn gốc trong
tiếng Tây Ban Nha không mạnh bằng trong tiếng Anh, nhưng không có
cách dễ dàng, ngắn gọn nào có thể chuyển được nghĩa chính xác.
[414]
Từ mà Castro dùng là sinverguenza, một từ dùng để sỉ nhục rất
phổ biến có thể là rất nhẹ hoặc cũng có thể rất nặng tuỳ vào hoàn cảnh sử
dụng và ngữ điệu của ngưòi nói: có thể là thằng nhãi ranh, tên lưu manh,
thằng khốn, thằng đê tiện, thằng cơ hội... hoặc thậm chí cũng có thể có
nghĩa “bẩn th” hay “tục tĩu” khi ngữ cảnh liên quan đến quan hệ tình dục
hay vấn đề vệ sinh, ở đây, Castro muốn khơi dậy ý thức trong mỗi người về
