nhất; đứng thứ hai là Camaguey, với những dải đồng bằng rộng mênh
mông, chủ yếu dành cho việc chăn nuôi gia súc, và cũng hầu như không có
nô lệ.
Nhưng từ trung tâm hòn đảo hắt về phía tây, rất nhiều đồn điền cà phê
và đồn điền mía vẫn còn hoạt động trên cơ sở chế độ sở hữu nô lệ, và ở hai
tỉnh Matanz như Havana trước đây có hàng trăm đồn điền mía nhỏ, hầu hết
hoạt động và canh tác bằng sức kéo của gia súc. Cuba trở thành nước sản
xuất và xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới (sau cuộc nổi dậy của nô lệ ở
Haiti), vì nó chiếm lĩnh nốt thị phân cà phê do Haiti giữ trước kia.
Trong những năm 1840, hai cơn bão khủng khiếp đã quét sạch các
đồn điền cà phê, nhưng mía thì có khả năng chịu bão và hạn hán tốt hơn
nhiều - nói chung đó là một loại cây trồng an toàn hơn. Một cơn bão có thể
giảm 20 đến 25% sản lượng mía, nhưng về cơ bản toàn bộ đồn điền vẫn
khõng bị ảnh hưởng gì. Đó là loại cây trồng tốt hơn, nhưng lại cần nhiều,
rất nhiều nô lệ.
Vào thời đó, tức là khoảng hai mươi đến ba mươi năm trước khi nổ ra
cuộc Chiến tranh giành độc lập lần thứ nhất, năm 1868, có xấp xỉ 300 nghìn
nô lệ trên toàn đất nước Cuba.
Trong tổng dân số là bao nhiêu?
Tôi không thể nói chính xác, nhưng tôi ước tính vào khoảng từ một
đến một triệu rưỡi người gì đó, gồm cả những người nô lệ. Những phần còn
lại trong dân số Cuba khi đó là con cháu của những người Tây Ban Nha
thuộc thời kỳ thực dân hóa đầu tiên, họ được gọi là những người Tây Ban
Nha “crillo”, hầu hết đều là chủ đất và sở hữu các đồn điền, tiếp theo là
những người mestizo có bố là người Tây Ban Nha, mẹ là người thổ dân, và
cuối cùng là những người lai giữa Tây Ban Nha, thổ dân và người da đen.
Những người Tây Ban Nha kiểm soát bộ máy chính quyền của hòn đảo,
khống chế hoạt động thương mại, duy trì trật tự và bộ máy quốc phòng.
Số lượng nô lệ lớn nhất tập trung ở các đồn điền trồng mía, do các
crillo sở hữu. Đây là thực tế có ảnh hưởng rất to lớn, vì sau những cuộc
chiến tranh giành độc lập của cước Nam Mỹ, Tây Ban Nha chỉ còn lại hai
thuộc địa là Cuba và Puerto Rico ở bán cầu tây này. Mặc dù có một phong
