Cuba khi đó vẫn là một xã hội sở hữu nô lệ, trong đó đại đa số những
người giầu đều là chủ nô hoặc những người mang tư tưởng sáp nhập với
Mỹ, cũng chỉ vì họ lo sợ chế độ nô lệ sẽ bị xóa sổ. Trong khi đó tình hình ở
miền đông Cuba lại hoàn toàn khác, ngoại trừ trường hợp của Guantánamo,
nơi chế độ sở hữu nô lệ còn hết sức nặng nề. Nên trong những năm đầu tiên
của cuộc chiến tranh, Maceo, vị lãnh tụ cách mạng người da đen đang dần
có nhiều ảnh hưởng, đã được Maximo Gomez phái đi chiếm Guantánamo,
và tại đây ông đã có những trận đánh cực kỳ ác liệt chống lại quân đội Tây
Ban Nha trên những đồn điền cà phê để giải phóng cho các nô lệ. Hiện nay
ở Santiago de Cuba và toàn bộ khu vực xung quanh vẫn còn rất nhiều người
mang họ Pháp, vì trước kia nô lệ được đặt tên theo tên của người chủ đồn
điền (những người di cư từ Haiti sang sau cuộc khỏi nghĩa của nô lệ). Đó là
lý do tại sao rất nhiều người dân Cuba mang họ Pháp.
Trong cuộc chiến đầu tiên năm 1868, những người yêu nuớc đã
thất bại.
Đáng tiếc là đúng vậy, và nguyên nhân chủ yếu là do thiếu sự đoàn
kết thống nhất trong giai đoạn cuối cùng
Nhưng mặc dù cuộc chiến đó đã thất bại, ông vẫn coi nó như là
bước đánh dấu cho sự khởi đầu của Cách mạng Cuba.
Chúng tôi vẫn coi đó như là sự khởi đầu của Cách mạng. Đối với
chúng tôi, cuộc đấu tranh vĩ đại đã bắt đầu từ khi đó, và nó đã kéo dài suốt
mười năm! Thật không thể tin nổi là trong ngần ấy năm đã có bao nhiêu
trận đánh ác liệt diễn ra để chống lại quân đội Tây Ban Nha những kẻ rất
ngoan cố và hùng mạnh, đó là chưa kể chiến đấu bên cạnh chúng còn có
một số người Cuba phản đối công cuộc đấu tranh giành độc lập - đó thường
là những chủ đồn điền, nên mặc dù nước Mỹ bắt đầu xóa bỏ chế độ nô lệ từ
năm 1862, thì ở Cuba phải mãi đến năm 1868 các nô lệ mới được giải
phóng. Mặc dù vậy, - cứ mỗi khi quân khởi nghĩa đi tới đâu, suốt một dải từ
Oriente tới Mantanzas - hầu như tất cả những nô lệ được giải phóng ở vùng
miền đông của hòn đảo đều tham gia cuộc chiến tranh giành độc lập. Tất
nhiên, lãnh đạo họ vẫn là những người được học hành đầy đủ và có hiểu
biết về quân sự cũng như chính trị. Nhưng cũng có rất nhiều lãnh tụ của
