cuộc đấu tranh là người da đen. Tôi đã đề cập đến Maceo, một người da đen
sinh ra ở Santiago de Cuba, một người ái quốc xuất thân từ tầng lớp thấp
nhưng đã thể hiện khả năng lãnh đạo thiên tài, cùng trí thông minh xuất
chúng và vốn hiểu biết ít người sánh kịp, cho dù xuất thân của ông rất thấp
kém.
Cuộc chiến đó cũng thu hút được sự ủng hộ quốc tế. Rất nhiều người
nước ngoài từ rất xa đã tới tham gia vào hàng ngũ những người Cuba yêu
nước. Ví dụ, tôi có thể kể trường hợp của Henry Reeve, được những người
manbises
[114]
gọi là “El Inglesito”, tức là anh chàng người Anh nhỏ
bé,ười Mỹ - sinh và lớn lên ở Brooklyn, New York. Khi còn là thanh niên
ông đã tham gia chiến đấu trong hàng ngũ của quân đội miền Bắc chống lại
sự ly khai của các bang miền Nam, và sau khi Nội chiến kết thúc ông đã
tình nguyện tới Cuba để đấu tranh chống lại những người chủ nô và chủ
nghĩa thực dân. Tại đây ông được nhận quân hàm Thiếu tướng, ông đã
chiến đấu dưới sự chỉ huy của một trong những anh hùng vĩ đại nhất trong
lịch sử Cuba, Tướng Ignacio Agramonte, và sau khi Agramonte qua đời, chỉ
huy của ông là Maximo Gomez, người đánh giá rất cao tài năng và sự dũng
cảm của Henry Reeve trên cả cương vị chỉ huy và chiến sĩ. Sau bảy năm
chiến đấu anh dũng, ông đã hy sinh khi giao tranh với quân Tây Ban Nha
năm 1876, khi mới tròn hai mươi sáu tuổi.
Chuyện gì đã xảy ra sau cuộc chiến đó?
Sau cuộc Chiến tranh mười năm đó là một giai đoạn thoái trào của
cách mạng. Cả đất nước Cuba bị kiệt quệ. Sau đó xuất hiện cái được gọi là
“Guerra Chiquita”, tức Cuộc chiến nhỏ - chỉ là vài cuộc đổ quân và giao
tranh lẻ tẻ. Nhưng vì không có đủ lực lượng, trong khi cả đất nước Cuba
đều chưa kịp hồi phục sau mười năm chiến tranh tàn phá khủng khiếp, nên
phải đến mãi năm 1895, tức là mười bảy năm sau, cuộc chiến tranh thứ hai
mới bắt đầu.
Và nhân vật chính của cuộc đấu tranh đó là José Marti.
Vâng, chính là José Marti, ông sinh ra cách đây tròn 150 năm, tháng 1
năm 1853... Khi cuộc Chiến tranh giành độc lập lần thứ nhất bắt đầu năm
