chúng tôi, khi đó là nước xuất khẩu đường chủ yếu trên thế giới, và vì thế
đã cung cấp cho Tây Ban Nha những nguồn lực khổng lồ. Chúng tôi xuất
khẩu đường sang Mỹ, châu Âu, và khắp mọi nơi, nên chủ trương của các
chiến sĩ thời kỳ đó là phải phá hủy ngành mía đường để cắt nguồn tài chính
của kẻ thù.
Còn chủ trương của chúng tôi là không phá hoại ngành còng nghiệp
này, và tranh thủ thu thuế bất kỳ lúc nào có thể. Cuối cùng chúng tôi thu
được nhiều thuế đến nỗi khi Cách mạng thành công chúng tôi vẫn còn
khoảng 8 triệu đô la tiền mặt. Nhiều chủ đồn điền thanh toán tiền thuế hơi
chậm, nhưng cuối cùng họ vẫn trả đầy đủ. Hơn nữa những đồn điền mía đó
là nguồn thuê lao động chủ yếu, là nguồn sống của đại đa số người dân lao
động và những nông dân ủng hộ cuộc chiến đấu của chúng tôi.
Trong cuộc chiến năm 1895, liệu có èn cựa nào giữa Marti và các
nhà lãnh đạo khác không, như với Maceo hoặc Maximo Gomez chẳng
hạn?
Marti miêu tả lại toàn bộ quá trình chuẩn bị rất trường kỳ của cuộc
chiến và cả khi cuộc chiến bắt đầu. Ông có một cuốn nhật ký về cuộc chiến
và ghi chép rất chi tiết, Những gì được ông ghi lại thật tuyệt vời. Tất cả
những gì tôi phải bổ sung là: khi Maceo cho rằng khoản tiền ít ỏi mà họ gửi
cho ông để đổ bộ lên Cuba là không đủ, Marti đã buộc phải giao cho một
nhà lãnh đạo khác nhiệm vụ tổ chức lại đoàn quân với những nguồn lực hạn
hẹp khi đó. Vì vậy Maceo - mặc dù là nhà lãnh đạo kinh nghiệm nhất, năng
lực nhất và uy tín nhất - đã tới Cuba theo cách đó, dưới sự chỉ huy của một
nhà lãnh đao khác, Flor Crombet, người vừa được Marti chọn làm quyền Tư
lệnh. Như tôi vừa kể ở trên, Maceo đã phải đổ bộ xuống khu vực Baracoa,
trong những hoàn cảnh hết sức ngặt nghèo, và chỉ sau một thời gian ngắn
ông đã chỉ huy hàng nghìn người. Trên mặt đất, ông bao giờ cũng là người
kiểm soát tình hình.
Thật khó để thuyết phục Maceo rằng Marti đã làm điều đúng đắn
nhất, quyết định hợp lý nhất, trong hoàn cảnh các nguồn lực eo hẹp khi ấy.
Khi Maximo và Marti tới trại đóng quân, Maceo đã chào đón họ, nhưng hầu
như chỉ với tư cách những vị khách. Marti có viết trong nhật ký rằng đã có
