lúc Maceo tỏ ra bất mãn. Ngày đầu tiên tới trại đóng quân, họ phải ngủ bên
ngoài, và sau đó họ vào trại rồi bàn bạc mọi chuyện, tất nhiên là cuộc bàn
bạc - hay nói đúng hon là tranh cãi - diễn ra rất gay gắt. Marti viết rằng
Maceo tỏ ra phẫn nộ vì cách mà ông bị đối xử. Ông vẫn còn rất tự ái.
Nhưng cuối cùng ông cũng chấp nhận quyết định đó. Ông là một con người
cao thượng, trung thực và có tinh thần kỷ luật, và lúc nào ông cũng cư xử
như vậy trong suốt toàn bộ cuộc chiến tranh.
Marti có trực tiếp tham gia cuộc đấu tranh không? Vì là một
trí thức nên chắc ông không có nhiều kinh nghiệm quân sự?
Vâng, do những lý do mà tôi đã kể với ông, Marti hoàn toàn không có
cơ hội nào để tích lũy kinh nghiệm quân sự thực tế. Chỉ vài ngày sau khi
ông rời trại đóng quân của Maceo - đó là dịp tháng 5, ngầy 19 tháng 5 năm
1895 - một trận đánh bất ngờ đã diễn ra: một thê đội quân Tây Ban Nha
đang hành quân qua và cuộc chạm trán đã nổ ra cách nơi Marti đang ở
không xa - Marti sẵn sàng tham chiến. Nhưng Maximo Gomez, một nhà chỉ
huy dày dạn kinh nghiệm trận mạc, đã ra lệnh, “Không, cậu phải ở lại đây”,
và ông để lại cho Marti một cậu lính liên lạc trẻ. Như thế chẳng khác nào
nói với một người trần đầy lòng kiêu hãnh rằng “Nghe này, cậu chẳng biết
quái gì về những chuyện như thế này, hãy ở lại đây”. Chuyện như vậy cũng
xảy ra với tôi ở Bogota năm 1948. Mặc dù tôi phải nói rằng tôi đã trải qua
nhiều kinh nghiệm trận mạc, đã chứng kiến nhiều tình huống nguy hiểm,
hơn cả những người chỉ huy đã ra lệnh cho tôi ở lại phía sau.
Năm 1948 là năm Gaitán bị giết [116].
Đúng, và họ cũng bảo tôi hệt như vậy - “Không, cậu phải ở lại” Đó là
những người lính Cuba sang thăm Venezuela ở lại trong Lãnh sự quán, nơi
một cuộc chạm súng vừa mới nổ ra gần lối vào. Nhưng đó là câu chuyện
khác.
Quần chúng khi đó đón nhận Marti với tình yêu thương và lòng kính
trọng, họ hô vang tên Marti và chào đón ông như là Tổng thống của mình:
Tổng thống muôn năm! Marti muôn năm! Ông nói chuyện với người dân,
